فیزیوتراپی ضایعه نخاعی چگونه انجام میشود؟

وظیفه اصلی طناب نخاعی، انتقال پیام بین مغز و دیگر قسمت‌های بدن است. اگر بخشی از طناب نخاعی دچار آسیب شود، ضایعه نخاعی ایجاد می‌شود. آسیب‌های نخاعی، منجر به مختل‌شدن عملکرد سیستم عصبی می‌شوند. اگر فردی دچار آسیب نخاعی شود، اعصاب نمی‌توانند با مغز ارتباط برقرار کنند؛ در نتیجه بدن برخی از عملکردهای مهم و ضروری خود را از دست می‌دهد. در این مقاله قصد داریم به بررسی ضایعه نخاعی و انواع آن و همچنین فیزیوتراپی ضایعه نخاعی بپردازیم. با ما همراه شوید.

ضایعه نخاعی چیست؟

ضایعه نخاعی یا SCI عبارت است از آسیب به سلول‌های عصبی و اعصاب نخاعی که پیام‌های عصبی را از مغز به دیگر نقاط بدن ارسال و دریافت می‌کنند. ضایعه نخاعی بر اثر آسیب مستقیم به نخاع یا آسیب به استخوان‌ها و بافت‌هایی که طناب نخاعی را احاطه کرده‌اند، ایجاد می‌شود. این اتفاق می‌تواند بر تمام ابعاد زندگی فرد تأثیر بگذارد؛ بنابراین درمان آن در اولویت قرار دارد.

انواع ضایعه نخاعی

ضایعه نخاعی انواع مختلفی چون شوک نخاعی، ضایعات کامل و ضایعات ناکامل دارد. شوک ناگهانی به افت ناگهانی در فعالیت بازتابی نخاع یا آفلکسی که در زیر قسمت آسیب‌دیده قرار دارد، می‌شود. در این حالت عضله‌هایی که زیر قسمت آسیب‌دیده قرار دارند، فلج می‌شوند و رفلکس‌ها از بین می‌روند. در ضایعه کامل، عملکرد حرکتی یا حسی در زیر ضایعه وجود ندارد. ضایعات کامل بیشتر در رابطه با صدمات عروقی شدید، قطع عرضی نخاع، فشار شدید به نخاع یا کشش طولی طناب نخاعی است. ضایعات ناکامل نیز در اثر وجود و حفظ بخشی از عملکرد حرکتی یا حسی، در زیر قسمت آسیب‌دیده ایجاد می‌شوند.

نقش فیزیوتراپی در درمان ضایعه نخاعی چیست؟

برای پاسخ به این سؤال، در ابتدا باید با تأثیراتی که آسیب‌های نخاعی بر بدن افراد می‌گذارند، آشنا شد. همان‌طور که می‌دانید در آسیب نخاعی کامل، اعصاب حسی و حرکتی در زیر سطح ضایعه، از بین می‌روند؛ ولی در آسیب‌های ناکامل نخاع، بسته به شدت آسیب، قسمت‌های مختلفی از بدن می‌توانند تحت تأثیر قرار گیرند.

افراد مبتلا علاوه بر نقص عملکرد حرکتی و حسی، ممکن است عوارض دیگری چون مشکلات تنفسی، مشکل در عملکرد روده و مثانه، اختلال در عملکرد جنسی، دردهای نوروپاتیک و... را تجربه کنند. فیزیوتراپی ضایعه نخاعی، به اقداماتی گفته می‌شود که در افراد مبتلا به آسیب و فلج نخاعی که مشکلات حرکتی دارند، به منظور بازیابی توانایی‌های آن‌ها صورت می‌گیرد. بیشترین فعالیت‌های فیزیوتراپی در آسیب‌های نخاعی، مرتبط با تمرینات راه‌رفتن و ایستادن است.

انواع روش‌ های فیزیوتراپی ضایعه نخاعی

برای فیزیوتراپی ضایعه نخاعی از روش‌های مختلفی چون تمرینات قدرتی، آموزش راه‌رفتن و آموزش استفاده از ویلچر استفاده می‌شود. آموزش راه‌رفتن شامل استفاده از تردمیل است. افرادی که به دلیل ضعف پاهایشان قادر به انجام این تمرین نیستند، می‌توانند از یک نوار تردمیل معلق استفاده کنند. استفاده از این نوار سبب می‌شود تا بخشی از وزن بدن از روی پاهای فرد برداشته شود. در ادامه دیگر روش‌های فیزیوتراپی ضایعه نخاعی را به صورت مختصر توضیح می‌دهیم.

تمرینات قدرتی

ضعف، یکی از خصوصیات و مشخصه‌های اصلی آسیب‌های نخاعی است. در برنامه‌های فیزیوتراپی، افراد مبتلا به ضایعه نخاعی، بیشتر تمرکز روی افزایش توانایی‌های جسمانی و تقویت عضلات آن‌ها است. این تمرینات تقویتی معمولاً به وسیله تجهیزات ورزشی خاص یا تمرینات خاص تعادلی و حرکتی انجام می‌گیرد. این تمرینات به طور معمول در مکان‌هایی مانند کلینیک‌های فیزیوتراپی یا سالن‌های ورزشی انجام می‌شوند.

آموزش استفاده از ویلچر

افرادی که به استفاده از ویلچر نیاز دارند، لازم است مهارت‌های خاصی را یاد بگیرند تا در مکان‌های مختلف به راحتی بتوانند با این وسیله حرکت کنند. آموزش استفاده از ویلچر معمولاً شامل مهارت‌هایی است که به افراد کمک می‌کنند تا بتوانند ویلچر را به درستی تنظیم و در مسیرهای مختلف با آن حرکت کنند. این آموزش‌ها، شامل نکاتی برای حرکت با سرعت بالا همراه با امنیت بیشتر هستند.

مزایای فیزیوتراپی ضایعه نخاعی

فیزیوتراپی، نقش مؤثری در درمان ضایعه نخاعی دارد و به کارگیری آن با مزایای فراوانی چون تقویت عضلات، بهبود توانایی‌های حرکتی، افزایش کیفیت زندگی، افزایش اعتمادبه‌نفس، کاهش درد و پیشگیری از مشکلات ثانویه همراه است. در طی فیزیوتراپی نخاعی، تمریناتی به بیمار با هدف تقویت عضلات ارائه می‌شود تا فرد بتواند به بهترین عملکرد ممکن در زمینه حرکتی دست یابد.

افراد مبتلا به ضایعه نخاعی می‌توانند با انجام تمرینات فیزیوتراپی، تعادل و توانایی‌های حرکتی خود را بازیابند. با انجام این تمرینات، بیمار دیگر نیازی به کمک دیگران ندارد و می‌تواند به صورت مستقل به انجام کارهای روزمره خود بپردازد. علاوه بر این، درمان ضایعه نخاعی با فیزیوتراپی، سبب کاهش تنش و تسکین درد می‌شود. از آن جایی که فیزیوتراپی باعث بهبود عملکرد می‌شود، اعتمادبه‌نفس را نیز افزایش داده و سبب افزایش کیفیت زندگی می‌شود.

معایب فیزیوتراپی ضایعه نخاعی

از معایب فیزیوتراپی می‌توان به تورم، درد، حاصل نشدن نتیجه موردنظر و مشکلات روانی و عاطفی بعد از آن در برخی افراد اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین عوارض جانبی فیزیوتراپی ضایعه نخاعی، دردی است که احتمالاً در طول درمان تجربه خواهید کرد. با شروع بهبودی و توان‌بخشی، ممکن است درد پایه بیشتر شود که این امر سبب کم‌شدن انگیزه و سردرگمی برای ادامه درمان شود.

لازم است که در این مورد با پزشک خود مشورت کنید تا مشخص شود که مداخلات درمانی جایگزین، می‌تواند به ادامه درمان و کاهش درد کمک کند یا خیر. تورم نیز از دیگر عوارض رایج فیزیوتراپی است. از آن جا که پزشک، رباط‌ها، عضلات و تاندون‌های فرد را برای تقویت به چالش می‌کشد، بدن ممکن است با افزایش تورم یا درد، به آن پاسخ دهد. از دیگر معایب فیزیوتراپی، حاصل نشدن نتیجه موردنظر برای مراجعه‌کننده است. در فیزیوتراپی نیز مانند درمان‌های دیگر، هیچ تضمینی برای برطرف‌شدن کامل علائم و نشانه‌ها وجود ندارد.

فیزیوتراپی ضایعه نخاعی آسیب کامل نخاع

در افرادی که دچار آسیب کامل نخاع هستند، تقریباً هیچ راهی برای بازسازی سلول‌ها وجود ندارد و بیشتر تمرکز فیزیوتراپی آسیب نخاعی، تمرکز روی حفظ استقلال افراد است. افزایش قدرت عضلانی، حفظ بافت‌های سالم، تقویت عضلات تنفسی و بالابردن توانایی بیمار از دیگر اهداف فیزیوتراپیست است.

فیزیوتراپی ضایعه نخاعی آسیب ناکامل نخاع

از آن جایی که شدت آسیب‌دیدگی نخاعی و همچنین عوارض ناشی از آن، در افراد مختلف متفاوت است برنامه‌های درمانی فیزیوتراپی این ضایعه، متناسب با شرایط بیمار ارائه می‌شوند. از این رو، با ارزیابی مداوم بیمار، برنامه فردی برای بازگرداندن توانایی‌ها و عملکرد فرد صورت می‌گیرد.

فیزیوتراپی ضایعه نخاعی در منزل

بهبود عوارض ناشی از ضایعه نخاعی، فرایندی طولانی و چالش‌برانگیز است و زمان بهبودی آن به شدت و سطح آسیب‌دیدگی، بستگی دارد. از اهداف فیزیوتراپی ضایعه نخاعی در منزل، می‌توان به مواردی چون بازگشت بیمار به زندگی روزمره، جلوگیری از آسیب‌دیدگی بیشتر و به حداکثر رساندن عملکرد حسی و حرکتی اشاره کرد. از آن جایی که بیشتر افرادی که دچار ضایعه نخاعی هستند قادر به حرکت نمی‌باشند، فیزیوتراپی در منزل بیماران ضایعه نخاعی، می‌تواند گزینه مناسبی برای درمان این عارضه باشد.

فیزیوتراپی ضایعه نخاعی در کلینیک پزشک ارتوپد

فیزیوتراپی ضایعه نخاعی در کلینیک پزشک ارتوپد با برخورداری از تجهیزات پیشرفته و کادری متخصص، صورت می‌گیرد. خدمات فیزیوتراپی در کلینیک پزشک ارتوپد، شامل ارزیابی اولیه، برنامه‌ریزی برای درمان و در نهایت، خود درمان است. در ارزیابی اولیه، فیزیوتراپیست اطلاعات کاملی درباره وضعیت سلامتی و آسیب‌های نخاعی فرد جمع‌آوری می‌کند.

این اطلاعات شامل شدت و سطح آسیب‌دیدگی و بیماری‌های دیگر است. سپس بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده، یک برنامه درمانی مناسب برای بیمار طراحی می‌کند. این برنامه بر اساس شرایط جسمی و اهداف فرد، تنظیم می‌شود و در نهایت بعد از تنظیم یک برنامه مناسب، دوره درمان شروع می‌شود. درمان فیزیوتراپی ضایعه نخاع، شامل طیف وسیعی از درمان‌ها مانند تمرینات درمانی، الکتروتراپی، درمان دستی و درمان با وسایل کمکی است.

 جمع‌بندی

ضایعه نخاعی سطوح مختلفی دارد و از عارضه‌هایی است که بر اثر آسیب‌دیدگی ستون فقرات، ایجاد می‌شود. با توجه به شدت و محل بروز آسیب‌دیدگی، روش‌های درمانی متفاوتی برای این عارضه در نظر گرفته شده‌اند. هدف از درمان ضایعه نخاعی با فیزیوتراپی، بازیابی توانایی حسی و حرکتی، بهبود شرایط جسمانی و تقویت عضلات است. در جلسات فیزیوتراپی معمولاً از روش‌های گرما درمانی، تحریک الکتریکی، تمرینات دامنه حرکتی، TENS برای ضایعه نخاعی استفاده می‌شود. در نهایت با انجام جلسات فیزیوتراپی، با وجود ضایعه نخاعی، راه‌رفتن امکان‌پذیر می‌شود.