کیست گانگلیون؛ علل و روش های درمان آن را بشناسید

تصور کنید در حال بستن بند کفش یا تایپ کردن هستید، اما ناگهان متوجه یک برجستگی عجیب و بدون درد روی مچ دستتان می‌شوید. این توده، که در نگاه اول ممکن است نگران‌کننده به نظر برسد، در واقع یکی از شایع‌ترین و خوش‌خیم‌ترین کیست‌های بدن کیست گانگلیون است.

اگرچه این برآمدگی معمولاً بدون خطر است، اما احتمال آنکه نگرانی یا حتی محدودیت در حرکات روزمره شما ایجاد کند؛ وجود دارد. این کیست همانند یک مهمان ناخوانده در بدن ظاهر می‌شود و بسیاری از افراد به اشتباه آن را با مشکلات جدی‌تر اشتباه می‌گیرند؛

اگر می‎خواهید بدانید این کیست‌ها واقعا چه هستند؟ چرا ایجاد می‌شوند و آیا درمان قطعی کیست گانگلیون امکان‌پذیر است یا نه؟ مطالعه این مقاله را از دست ندهید. ما در این مقاله، با یک بررسی جامع، به درک عمیق‌تری از این ساختارهای ژله‌ای، علل شکل‌گیری و روش‌های درمانی آن‌ها خواهیم پرداخت. لطفا تا انتها همراه ما باشید.  

کیست گانگلیون چیست؟

کیست گانگلیون یک توده‌ پر از مایع است که معمولاً در نزدیکی مفاصل یا تاندون‌ها ایجاد می‌شود. این کیست‌ها بیشتر در ناحیه مچ دست، پشت دست یا انگشتان دیده می‌شوند، اما ممکن است در سایر مفاصل نیز تشکیل شوند. مایع داخل کیست شفاف، ژله‌ای و شبیه مایع مفصلی (مایع سینوویال) است که به تسهیل حرکت مفاصل کمک می‌کند.

این نوع کیست معمولاً خوش‌خیم است و به‌ندرت باعث درد یا مشکلات جدی می‌شود. با این حال، در برخی موارد ممکن است بر اعصاب فشار وارد کند و فرد درد، ضعف یا ناراحتی را تجربه کند.

برخی از مبتلایان می‌پرسند علت کیست گانگلیون چیست؟ متاسفانه به طور دقیق نمی‌توان دلیلی برای ایجاد این کیست‌ها عنوان کرد، اما پزشکان احتمال می‌دهند که تحریک یا آسیب به مفاصل یا تاندون‌ها باعث بروز این نوع توده‌های ژله‌ای می‌شود.

درمان‌های کیست گانگلیون معمولاً شامل مواردی مانند تخلیه مایع (آسپیراسیون)، بی‌حرکت کردن مفصل، یا در موارد شدیدتر جراحی برای حذف کیست است. برخی کیست‌ها بدون نیاز به درمان خودبه‌خود از بین می‌روند.

 انواع کیست گانگلیون

کیست‌های گانگلیون بسته به محل تشکیل آن‌ها در نقاط مختلف بدن، مانند دست-آرنج-شانه و پا به چند نوع دسته‌بندی می‌شوند. هر نوع از آنها در نزدیکی مفاصل یا تاندون‌ها ظاهر می‌شوند و ممکن است علائمی همچون درد، ناراحتی یا محدودیت حرکتی را از خود نشان دهند.

بااین‌حال، در اغلب موارد، این کیست‌ها بی‌خطر و خوش‌خیم هستند. تفاوت اصلی بین انواع مختلف کیست‌های گانگلیون در محل تشکیل آن‌ها است، که بر شدت علائم و نیاز به درمان تأثیر می‌گذارد. در ادامه انواع این نوع کیست را معرفی کرده‌ایم.

کیست گانگلیون پشتی مچ دست

این نوع رایج‌ترین شکل کیست گانگلیون هستند و معمولاً در پشت مچ دست، درست در بالای استخوان‌های کارپال، ظاهر می‌شوند. این توده‌ها به شکل برآمدگی‌های کوچک و گرد هستند و اغلب دردی ندارند، هرچند گاهی از مبتلایان ناراحتی خفیف یا محدودیت حرکتی را به دلیل حضور این کیست‌ها تجربه می‌کنند. آنها معمولا در اثر فشار بیش‌ازحد یا حرکات مکرر دست، به‌ویژه در افرادی که کارهای دستی سنگین یا تکراری انجام می‌دهند، ایجاد می‌شوند.

کیست گانگلیون کف مچ دست (جلوی مچ)

این کیست‌ها در قسمت کف دست مچ تشکیل می‌شوند و معمولاً در نزدیکی شریان رادیال قرار دارند، و خطر حساسیت در هنگام لمس یا حرکت را درپی دارد. کیست در این ناحیه به دلیل قرار گرفتن نزدیک به عروق خونی یا اعصاب، دردناک است و در برخی موارد باعث فشرده‌سازی عصب و احساس گزگز یا بی‌حسی در دست می‌شود. با این حال معمولاً خوش‌خیم هستند و به ندرت به درمان‌های پیچیده نیاز دارند.

کیست گانگلیون انگشت (کیست مخاطی)

این نوع کیست‌ها در پایه ناخن‌ها یا روی مفاصل انگشتان ایجاد می‌شوند و اغلب با درد خفیف و تورم همراه هستند. کیست گانگلیون انگشت که به نام کیست مخاطی نیز شناخته می‌شود، بیشتر در افراد مسن یا کسانی دیده می‌شوند که دچار آرتروز در مفاصل انگشتان هستند. این کیست‌ها شاید ظاهر ناخوشایندی داشته باشند و گاهاً باعث تغییر شکل ناخن شوند، اما معمولاً خوش‌خیم هستند و به آرامی رشد می‌کنند.

کیست گانگلیون کف پا

کیست گانگلیون پا نادرتر است و در قسمت پایینی مثل مچ پا، به‌ویژه در اطراف تاندون‌ها یا مفاصل کف پا ایجاد می‌شود. به دلیل فشار مکرر از راه‌رفتن یا ایستادن طولانی‌مدت، این کیست‌ها احتمالا دردناک‌تر از سایر انواع دیگر آن هستند. گانگلیون در کف پا اغلب حرکت را محدود کرده و باعث ناراحتی هنگام پوشیدن کفش یا فعالیت‌های روزمره می‌شوند. حتی ممکن است پس از مراجعه به دکتر پا وی با توجه به شدت و نوع کیست، مناسب‌ترین انواع درمان ارتوپدی را برای بیمار در نظر بگیرد. 

برخی دیگر از انواع رایج کیست‌های گانگلیون که به‌دلیل قرارگیری در قسمت‌های مختلف به همان نام، خوانده می‌شوند عبارت‌اند از:

1. کیست‌های زانو
2. کیست‌های تاندون
3. کیست‌های مفصلی

 کیست گانگلیون پنهان چیست؟

گانگلیون پنهان برخلاف کیست‌های قابل مشاهده، به شکل قابل توجهی روی پوست یا سطح بدن قابل مشاهده نیست. این کیست‌ها در عمق مفاصل یا تاندون‌ها قرار دارند و معمولاً بدون برآمدگی یا تورم ظاهری همراه هستند.

علائم این نوع کیست بیشتر به شکل درد یا ناراحتی در هنگام حرکت مفصل یا انجام فعالیت‌های خاص بروز می‌کند، بدون اینکه توده‌ای قابل لمس یا مشاهده وجود داشته باشد. گاهی اوقات، تشخیص این نوع کیست‌ها توسط دکتر دست و متخصصان ارتوپدی دشوار است و نیاز به بررسی‌های تصویربرداری مانند MRI یا سونوگرافی برای تشخیص دقیق دارد. در برخی موارد، کیست‌های پنهان ممکن است به دلیل فشار بر اعصاب مجاور منجر به درد موضعی یا ضعف در حرکت شوند.

 آیا کیست گانگلیون خطرناک است؟

برخی از مبتلایان، نگران هستند که آیا کیست مچ دست خطرناک است؟ یا اگر دچار کیست گانگلیون پا شدند، باید نگران باشند؟ به طور کلی این توده‌های نرم، خطرناک نیستند و معمولاً خوش‌خیم محسوب می‌شوند. آنها به ندرت باعث بروز مشکلات جدی می‌شوند و اغلب خودبه‌خود یا با درمان‌های ساده مانند تخلیه مایع بهبود می‌یابند.

با این حال، اگر کیست فشار روی اعصاب مجاور ایجاد کند و باعث درد، بی‌حسی یا محدودیت حرکتی شود؛ در چنین مواردی، ممکن است نیاز به مداخله پزشکی یا حتی جراحی برای برداشتن کیست باشد. توصیه می‌کنیم جراحی کیست گانگلیون مچ دست ، پا و سایر انواع این توده توسط بهترین متخصص ارتوپدی انجام شود تا خیالتان بابت درمان نتیجه‌بخش و موفق راحت باشد. 

علل بروز کیست گانگلیون

همانطور که قبلا هم توضیح دادیم، هنوز به طور دقیق علل بروز کیست گانگلیون به‌طوردقیق مشخص نیست؛ اما برخی عوامل و شرایط در شکل‌گیری آنها نقش دارند که عبارت‌اند از:

• آسیب یا ضربه به مفاصل یا تاندون‌ها
• استفاده مکرر و حرکات تکراری
• التهاب مفاصل
• سن و جنسیت
• آسیب به کپسول مفصلی

 علائم کیست گانگلیون

همانطور که قبلا هم توضیح دادیم، کیست گانگلیون یک توده خوش‌خیم است که در نزدیکی مفاصل یا تاندون‌ها ظاهر می‌شود و در بسیاری از موارد ممکن است بدون درد باشد. بااین‌حال، در برخی افراد، این کیست‌ها علائم و نشانه‌هایی ایجاد می‌کنند که کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهند که عبارت‌اند از:

• برآمدگی یا توده در نزدیکی مفصل یا تاندون
• درد یا ناراحتی در ناحیه کیست
• حساسیت به لمس در محل کیست
• محدودیت در حرکات مفصل
• احساس گزگز یا بی‌حسی در دست یا انگشتان (در صورت فشار بر اعصاب)
• تغییر در ظاهر ناخن (در کیست‌های گانگلیون انگشت)
• عدم وجود درد در بسیاری از موارد

 عوارض کیست گانگلیون

درست است که کیست گانگلیون معمولاً خوش‌خیم و غیرسرطانی است، اما در برخی موارد متاسفانه عوارضی ایجاد می‌کند که بر عملکرد و کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. این عوارض معمولا ناشی از فشار کیست روی اعصاب یا بافت‌های اطراف، یا از محدودیت حرکتی ناشی از وجود کیست است. در ادامه، برخی از عوارض احتمالی را معرفی کرده‌ایم:

• درد و ناراحتی در ناحیه کیست
• احساس بی‌حسی یا گزگز در دست یا انگشتان
• محدودیت حرکتی به‌ویژه در فعالیت‌های روزمره
• عفونت و بروز علائمی نظیر قرمزی، تورم و درد شدید
• تغییر در شکل ناخن در کیست‌های تشکیل شده در نزدیکی ناخن‌ها

روش تشخیص کیست گانگلیون

تشخیص کیست گانگلیون معمولاً شامل ترکیبی از معاینات فیزیکی و تست‌های تصویربرداری است. پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق کیست، مراحل زیر را دنبال کند:

1. ابتدا ناحیه‌ای که در آن کیست مشکوک به وجود آمده است را معاینه می‌کند تا با بررسی شکل، اندازه، و محل کیست، علائمی از جمله درد، حساسیت به لمس، و محدوده حرکتی مفصل را مشاهده کند.
2. سپس پزشک از شما درباره علائم، مدت‌زمان بروز آن‌ها، و هرگونه سابقه صدمه به ناحیه مربوطه سوال بپرسد تا بتواند عوامل تحریک‌کننده کیست را شناسایی کند.
3. در صورتی که تشخیص اولیه نیاز به تأیید داشته باشد یا اگر کیست در عمق بافت‌ها قرار داشته باشد، پزشک احتمالا از سونوگرافی یا MRI کمک بگیرد.
4. در برخی موارد، پزشک تشخیص به تخلیه کیست می‌گیرد و مایع داخل کیست را با استفاده از سوزن تخلیه ‌کند. این عمل نه‌تنها برای تشخیص مفید است؛ بلکه احتمال دارد درد را نیز کاهش دهد.
5. اگر کیست از نظر ظاهری مشکوک به سرطان باشد یا علائم غیرعادی از خود نشان دهد، احتمال آنکه پزشک بیوپسی را پیشنهاد کند، زیاد است. در این روش، نمونه‌ای از بافت کیست برای بررسی دقیق‌تر به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
6. پزشک همچنین ممکن است سایر شرایطی که می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند (مانند تاندونیت، بورسیت، یا تومورهای خوش‌خیم) را در نظر بگیرد و بر اساس نتایج معاینه و تست‌ها تشخیص نهایی را ارائه دهد.

تشخیص دقیق و صحیح کیست گانگلیون به پزشک کمک می‌کند تا بهترین روش‌های درمانی را برای فرد انتخاب کند و از بروز عوارض احتمالی جلوگیری کند.

 روش‌ های درمان کیست گانگلیون

برای درمان کیست گانگلیون مچ دست ، پا، کف دست و سایر کیست‌ها معمولاً پزشک معالج، شدت علائم و تأثیر آن روی کیفیت زندگی فرد را موردتوجه قرار می‌دهد. در بسیاری از موارد، کیست‌ها خودبه‌خود بدون نیاز به درمان برطرف می‌شوند. با این حال، اگر کیست باعث درد، ناراحتی یا محدودیت حرکتی شود، پزشک ممکن است یکی از روش‌های زیر را توصیه کند:

1. نظارت و پیگیری: در صورتی که کیست گانگلیون کوچک و بدون درد باشد، پزشک ممکن است فقط نظارت بر وضعیت آن را توصیه کند. در بسیاری از موارد، کیست‌ها به‌تدریج کوچک‌تر شده و خودبه‌خود از بین می‌روند.
2. استراحت و بی‌حرکت‌سازی: استراحت ناحیه آسیب‌دیده و استفاده از مچ بند برای کیست گانگلیون دست یا بریس و آتل برای کیست پا و سایر قسمت‌های بدن، برای بی‌حرکت نگه‌داشتن مفصل به کاهش علائم کمک می‌کند. این روش معمولاً به‌ویژه برای افرادی که فعالیت‌های تکراری انجام می‌دهند مؤثر است.
3. داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب توصیه می‌شود.
4. آسپیراسیون (تخلیه مایع): در این روش، پزشک با استفاده از سوزن مایع داخل کیست را تخلیه می‌کند. این عمل برای کاهش اندازه کیست مفید است و معمولاً در مواردی انجام می‌شود که کیست بزرگ باشد یا باعث ناراحتی شود. در برخی موارد، ممکن است کیست دوباره پر شود.
5. تزریق کورتیکواستروئید: پس از آسپیراسیون، پزشک ممکن است یک تزریق کورتیکواستروئید در محل کیست انجام دهد تا التهاب و احتمال بازگشت کیست را کاهش دهد. این روش به کاهش علائم و پیشگیری از عود کیست کمک می‌کند.
6. جراحی: اگر به درمان‌های دیگر پاسخ ندهد یا علائم آن شدید باشد، پزشک گزینه جراحی را توصیه می‌کند. در این روش، کیست به طور کامل برداشته می‌شود. جراحی معمولاً تحت بی‌حسی موضعی یا عمومی انجام می‌شود و معمولاً موفقیت‌آمیز است. در نظر داشته باشید که هزینه جراحی کیست گانگلیون بر اساس محل کیست و نوعِ آن و همچنین کلینیک و پزشکی که آن را درمان می‌کند، متغیر است.
7. فیزیوتراپی: در برخی موارد، پزشک ممکن است درمان‌های فیزیوتراپی را برای تقویت عضلات و بهبود دامنه حرکتی مفصل توصیه کند. فیزیوتراپی می‌تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل کمک کند.

توجه کنید که اگر روشی جز جراحی برای بهبود کیست، وجود نداشته باشد، حتما مراقبت بعد از عمل کیست گانگلیون را جدی بگیرید. تا زمانی‌که درد ازبین نرفته است و بهبودی کامل اتفاق نیفتاده است، فعالیت‌های روزمره مثل رفتن به محل کار را از سر نگیرید. زیرا مانع از بهبود سریع‌تر و کاهش خطر عفونت می‌شود. در صورتی که اگر مراقبت‌ بعد از عمل را جدی بگیرید و طبق توصیه‌های پزشک متخصص آنها را انجام دهید، کمک می‌کنید که هرچه سریع‌تر کاهش درد و تورم را تجربه کنید و روند بهبودی شما به‌خوبی طی شود و شما می‌توانید به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید.

جمع‌بندی

کیست گانگلیون یکی از شایع‌ترین و خوش‌خیم‌ترین توده‌های نرم است که ممکن است در هر سنی و به‌ویژه در نواحی مفاصل و تاندون‌ها ایجاد شود. آنها یا بدون هیچ علائمی ظاهر می‌شوند یا درد و ناراحتی را برای فرد ایجاد می‌کنند از این رو به راحتی قابل تشخیص و درمان هستند.

روش‌های مختلفی برای درمان کیست گانگلیون مثل نظارت، آسپیراسیون، تزریق دارو، و در موارد شدیدتر، جراحی درنظر گرفته می‌شود.

مهم است که به علائم خود توجه کنید و در صورت بروز هرگونه نگرانی، به پزشک مراجعه کنید. تشخیص به موقع و درمان مناسب می‌تواند کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد و از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. با درک بهتر این کیست‌ها و روش‌های مدیریت آن‌ها، می‌توانید به سلامت خود توجه بیشتری داشته باشید و از فعالیت‌های روزمره‌تان لذت ببرید.