بهترین زمان تعویض مفصل زانو؛ زمانی برای زندگی دوباره

تشخیص زمان تعویض مفصل زانو یکی از مهم‌ترین تصمیماتی است که در فرایند درمان بیمار اتخاذ می‌شود. این جراحی برای درمان مشکلات شدید زانو مورداستفاده قرار می‌گیرد. مفصل زانو معمولاً به دلایل مختلف مانند آرتروز و یا آسیب‌های شدید دچار مشکل حرکتی می‌شود و نیاز به درمان‌های دارویی یا جراحی پیدا می‌کند. در این مقاله درباره ابعاد مختلف این عمل از مزایا تا عوارض بعد از عمل صحبت خواهیم کرد.

دلایل انجام جراحی تعویض مفصل زانو

مشخص کردن زمان تعویض مفصل زانو به میزان و شدت آسیب‌دیدگی و محدودیت حرکتی بیمار وابسته است. معمولاً جراحی تعویض مفصل زانو به دلایل زیر انجام می‌شود.

• آرتروز شدید: آرتروز از شایع‌ترین دلایل تعویض مفصل زانو است. این بیماری باعث تخریب غضروف و به هم ساییدگی استخوان‌ها می‌شود. درنتیجه التهاب و درد شدیدی در ناحیه زانو برای بیمار ایجاد می‌کند.
• آسیب‌های شدید: فشاری که از تصادفات یا ورزش‌های سنگین به‌زانو وارد می‌شود، مفصل را دچار مشکل می‌کند؛ در نتیجه در برخی موارد زانو نیاز به جراحی پیدا خواهد کرد.
• عفونت‌ها: انواع عفونت در زانو که با دارو درمان نشود، باعث می‌شود مفصل زانو نیاز به تعویض داشته باشد.
• پوکی استخوان: با بالا رفتن سن، احتمال اینکه استخوان‌ها دچار شکستگی شده و التهاب پیدا کنند افزایش می‌یابد.

نحوه انجام جراحی تعویض مفصل زانو

در این بخش عمل تعویض مفصل زانو را به‌صورت قدم‌به‌قدم تا انتهای ریکاوری بیمار با یکدیگر مرور خواهیم کرد.

1. بیهوشی یا بی‌حسی برای بیمار توسط پزشک مخصوص انجام می‌شود.
2. جراح در مرحله اول یک برش از پهلو روی جلوی زانو ایجاد می‌کند تا به مفصل زانو دسترسی پیدا کند.
3. در مرحله دوم مفصل آسیب‌دیده بریده شده و از زانو خارج می‌شود.
4.  سپس پروتز که از جنس فلز و پلاستیک است، جایگزین بخش آسیب‌دیده استخوان انتهای ران و ساق پا می‌شود.
5. جراح بریدگی زانوی شما را با استفاده از بخیه یا گیره می‌بندد و آن را با پانسمان و باند می‌پوشاند.
6. در نهایت مرحله ریکاوری بیمار است که تا بهوش آمدن کامل او ادامه دارد.

مزایای جراحی تعویض مفصل زانو

بررسی تجربه بیماران تعویض مفصل زانو بیانگر این موضوع است که این جراحی در کنار عوارضی که دارد، پنج مزیت بسیار مهم دارد. این مزایا باعث می‌شوند که بیماران ریسک جراحی را بپذیرند.

• کاهش درد: آرتروز زانو باعث می‌شود هرگونه فعالیت حرکتی بیمار حتی کارهای ساده او مانند راه‌رفتن، بالا رفتن از پله‌ها، خواب راحت و انجام فعالیت‌های روزمره، دشوار و همراه با درد بسیار زیاد بشود. اصلی‌ترین مزیت عمل تعویض مفصل زانو این است که درد را تا میزان زیادی از بین می‌برد.
• افزایش دامنه حرکتی: آرتروز شدید به غضروف مفصل زانو آسیب می‌زند، سطوح خشن‌تر می‌شوند و زانو به نرمی حرکت نمی‌کند. این مسئله دامنه حرکتی زانو را بسیار محدود می‌کند. پس از انجام جراحی این دامنه حرکتی بسیار گسترده شده و افراد قادرند حرکاتی که پیش‌تر درد اجازه اجرای آن‌ها را نمی‌داد را تجربه کنند.
• کیفیت زندگی بالاتر: علاوه بر مزایای جسمی، انجام این عمل استقلال ازدست‌رفته بیمار را به او برمی‌گرداند. این مسئله در روحیه فرد تأثیر بسیار خوبی می‌گذارد.
• ایجاد شرایط عمومی بهتر در بدن: معمولاً درد در زانو افراد را از ورزش و انجام حرکات مقاومتی بازمی‌دارد. با تعویض مفصل زانو و به دنبال آن تمرینات فیزیوتراپی، ورزش و تناسب‌اندام به زندگی فرد بازمی‌گردد.

عوارض جراحی تعویض مفصل زانو

درد بعد از عمل تعویض مفصل زانو از رایج‌ترین عارضه‌هایی است که پس از انجام عمل جراحی زانو برای بیمار پیش می‌آید. اما این درد معمولاً پس از چند جلسه فیزیوتراپی تا حد بسیار زیادی رفع می‌شود. اما برخی دیگر از عوارض این جراحی بسیار جدی‌تر از صرفاً یک درد ساده هستند.

• لخته شدن خون یا DVT: پس از جراحی به دلیل نحوه گردش خون، ممکن است در محل جراحی یا اطراف آن خون لخته شود. در همین راستا پزشکان متخصص استفاده از انواع جوراب‌های فشاری یا داروهای ضدانعقاد خون را به بیماران تجویز می‌کنند. البته استفاده سرخود این داروها بدون مشورت با پزشک بسیار خطرناک است. این تورم و لخته خون در جایی چالش برانگیز و بسیار خطرناک می‌شود که باعث آمبولی ریه شود.
• عفونت زخم: گاهی در انواع جراحی‌ها پیش می‌آید که محل بریدگی دچار عفونت می‌شود. هرچند که این مورد معمولاً خیلی شایع نیست، اما ممکن است باعث جراحی مجدد زانو شود.
• آسیب به اعصاب یا بافت: اعصاب حرکتی و یا رگ‌های خونی اطراف زانو ممکن است در حین جراحی آسیب ببینند. هر چند که احتمال رخ‌دادن چنین مسئله‌ای پایین است، اما درصورت بروز این مشکل حین جراحی ترمیم می‌شود یا پس از عمل به سادگی بهبود پیدا می‌کند.
• محدودیت حرکتی: برخی بیماران ممکن است پس از جراحی با مشکلات حرکتی روبه‌رو شوند. مشکلات خم‌شدن زانو، درد و سفتی مداوم زانو هنگام ایستادن و راه‌رفتن ناپایدار از انواع این مشکلات حرکتی پس از عمل جراحی تعویض مفصل زانو هستند.
• نیاز به تعویض مجدد پروتز: اغلب پروتزهایی که در زانو استفاده می‌شوند حدود ۲۰ سال یا بیشتر دوام می‌آورند، اما بسته به شرایط بیمار ممکن است نیاز شود پروتز مجدد تعویض پیدا کند.

ریسک‌های عمل جراحی تعویض مفصل زانو بسیاری از بیماران را از انجام جراحی پشیمان می‌کند. در این شرایط افراد به دنبال پیداکردن جایگزین عمل تعویض مفصل زانو هستند، اما باید در نظر داشته باشید که عقب انداختن و اهمالکاری برای انجام این جراحی آن هم زمانی که تنها راه‌حل موجود باشد، فقط درد و محدودیت حرکتی بیشتر برای شما ایجاد خواهد کرد.

بهترین زمان تعویض مفصل زانو

تشخیص بهترین زمان تعویض مفصل زانو با پزشک متخصص زانو است.  اما اگر برخی از انواع درمان‌های دارویی، فیزیوتراپی و حرکات ورزشی را امتحان کرده؛ ولی پاسخی در کاهش درد دریافت نکرده‌اید، احتمالاً جراحی تعویض مفصل زانو گزینه بسیار مناسبی برای شما باشد.

علاوه بر این آرتروز که مانع از راه‌رفتن صحیح و بالا رفتن از پله‌ها می‌شود، ممکن است نشانه‌ای از این باشد شما کاندید انجام جراحی تعویض مفصل زانو هستید. سفتی و تورم زانو مشکلاتی هستند که در جراحی زانو از بین می‌روند. در این جراحی بافت‌های آسیب‌دیده و ملتهب داخل زانو خارج و جایگزین خواهند شد.

دفرمه بودن زانو از کودکی یا پس از تجربه آسیب‌دیدگی، نشان می‌دهد که شکل مفاصل زانو نامناسب هستند. عمل جراحی زانو این مفاصل را تغییر داده و شکل طبیعی به آن‌ها می‌دهد. درنهایت اگر پای شما غیرطبیعی به داخل و خارج خم می‌شود، خواهان تسکین درد مدام هستید و می‌خواهید حرکات ورزشی و بدنی خود را به قوت قبل ادامه دهید، شاید زمان تعویض مفصل زانو برای شما همین الان باشد.

روش‌ های تعویض مفصل زانو

هنگامی که زمان تعویض مفصل زانو فرابرسد، دو روش و نوع کلی برای این جراحی در نظر گرفته می‌شود.

1. تعویض کامل زانو: در این روش کل مفصل با سطوح مصنوعی جایگزین می‌شود. تعویض کامل زانو به معنای خارج کردن تمام قسمت‌های آسیب‌دیده و قراردادن پروتز است.
2. تعویض جزئی مفصل زانو: در این روش تنها بخش آسیب‌دیده مفصل تعویض می‌شود. تعویض جزئی مفصل معمولاً برای بیمارانی که تنها یک بخش از زانوی آن‌ها دچار آسیب شده است، مناسب است.

معمولاً روش اول یعنی تعویض کامل مفصل زانو رایج‌ترین نوع جراحی زانو است که برای بیماران توسط پزشک متخصص تجویز می‌شود.

انواع پروتزهای زانو

یکی از مواردی که در هزینه تعویض مفصل زانو مؤثر است، نوع پروتزی است که برای بیمار استفاده می‌شود. معمولاً پروتزها از لحاظ ترکیب مواد به ۴ دسته تقسیم می‌شوند.

• فلز روی پلاستیک: فلز روی پلاستیک رایج‌ترین نوع ایمپلنت است. دارای یک جزء فلزی فمورال است که روی یک اسپیسر پلاستیکی پلی‌اتیلن متصل به جزء تیبیا سوار می‌شود. فلزاتی که معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از کبالت کروم، تیتانیوم، زیرکونیوم و نیکل. فلز روی پلاستیک کم‌هزینه‌ترین نوع ایمپلنت است و معمولاً طول عمر خوبی دارد. البته در مورد ایمنی کمی ضعیف عمل می‌کند.
• سرامیک روی پلاستیک: در این نوع پروتز به جای فلز از یک جزء سرامیکی فمورال (یک جزء فلزی با پوشش سرامیکی) استفاده می‌شود. در این مورد هم ذرات پلاستیکی ممکن است واکنش ایمنی ایجاد کنند.
• سرامیک روی سرامیک: این نوع پروتز واکنش ایمنی ایجاد نخواهد کرد؛ اما پروتزهای مفصلی سرامیکی می‌توانند هنگام راه‌رفتن صدای جیرجیر بدهند. در موارد نادر و تحت‌فشار شدید ممکن است به قطعاتی تبدیل شوند که باید با جراحی برداشته شوند.
• فلز روی فلز: اخیراً از این نوع پروتز کمتر استفاده می‌شود و علت این است که احتمال نشتی فلز به داخل خون وجود دارد. در برخی موارد پروتز فلزی باعث التهاب، درد و احتمالاً آسیب اعضای بدن می‌شود. معمولاً این نوع پروتز در سنین باروری برای خانم‌ها اجرا نمی‌شود؛ چون تأثیر آن روی جنین هنوز مشخص نیست.

البته انواع پروتز ثابت، متحرک و پروتزهای مخصوص آناتومی هم وجود دارند که بر اساس میزان فعالیت بیمار و تحرکات او مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مراقبت‌ های پس از تعویض مفصل زانو

در حالت کلی استراحت کافی بعد از عمل بسیار در فرایند بهبود مؤثر است؛ لذا حتماً مدت استراحت بعد از تعویض مفصل زانو که توسط پزشک متخصص تجویز می‌شود را جدی گرفته و رعایت کنید.

ایستادن برای طولانی‌مدت روی پاها ممکن است منجر به تورم مچ و ساق پا شود. همچنین در این مدت لازم است از بلندکردن اجسام سنگین و خم و راست شدن پیشگیری کنید. شروع فیزیوتراپی زانو زیر نظر پزشک متخصص برای بهبود دامنه حرکتی و تقویت عضلات ضروری است.

همچنین پزشکان متخصص درباره نحوه خوابیدن بعد از تعویض مفصل زانو توصیه می‌کنند که پاها به‌صورت صاف قرار بگیرند تا خون به خوبی گردش داشته باشد و فشاری روی زانوها وارد نشود. فعالیت منظم زیر نظر پزشک، مصرف دقیق داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص و رژیم غذایی مناسب همگی در تسریع فرایند بهبود کامل پس از جراحی تعویض مفصل زانو، مؤثر هستند.

نتیجه‌گیری

جراحی تعویض مفصل زانو یک روش مؤثر برای درمان مشکلات شدید زانو است که می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تا حد چشمگیری افزایش بدهد. با این حال انتخاب زمان تعویض مفصل زانو و همچنین رعایت مراقبت‌های پس از آن بسیار ضروری هستند. مشورت با پزشک متخصص در مراکز و کلینیک‌های تخصصی، در اتخاذ بهترین تصمیم کمک خواهد کرد.