تومور استخوانی چیست و چگونه درمان می‌شود؟

تومور استخوانی یک نوع رشد غیرطبیعی سلول‌ها در بافت استخوان است که می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد. این تومورها ممکن است در هر ناحیه از بدن ایجاد شوند، اما بیشتر در استخوان‌های بلند مثل ران یا بازو مشاهده می‌شوند. علل دقیق بروز تومور استخوانی هنوز به طور کامل شناخته شده نیست، اما اغلب عوامل ژنتیکی و برخی بیماری‌ها در ایجاد آن نقش دارد. علائم این بیماری شامل درد، تورم و ضعف در استخوان‌ها است که می‌تواند به شکستگی‌های ناگهانی نیز منجر شود. تشخیص و درمان به موقع، از جمله جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی، می‌تواند در کنترل و بهبود این بیماری مؤثر باشد. در ادامه علل اصلی و نحوه درمان این بیماری را شرح می‌دهیم.

تومور استخوانی چیست؟

تومور یا توده استخوانی چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که به طور کلی به رشد غیرطبیعی سلول‌ها در داخل یا اطراف استخوان تومور استخوانی گویند که می‌تواند خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشد. تومورهای خوش‌خیم مانند استئوما، کندروما و استئوئید اوستئوما معمولاً رشد آهسته دارند و به دیگر قسمت‌های بدن گسترش نمی‌یابند. آن‌ها می‌توانند باعث درد و ناراحتی شوند اما به ندرت تهدیدی جدی برای زندگی هستند. در مقابل، تومورهای بدخیم مانند استئوسارکوم، کندروسارکوم و یوئینگ سارکوم بسیار مهاجم هستند و ممکن است به سرعت به دیگر بخش‌های بدن مانند ریه‌ها یا کبد گسترش پیدا کنند.

علت دقیق تومورهای استخوانی مشخص نیست، اما عواملی مانند تغییرات ژنتیکی، قرار گرفتن در معرض اشعه، برخی بیماری‌های ارثی و آسیب‌های شدید استخوانی ممکن است در بروز آن‌ها نقش داشته باشند. علائم شایع تومور استخوانی شامل درد مزمن و تشدیدشونده، تورم، کاهش دامنه حرکتی مفاصل مجاور و در موارد پیشرفته‌تر ضعف و شکستگی استخوانی می‌شود.

درمان به نوع تومور و میزان پیشرفت آن بستگی دارد و شامل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است. خوشبختانه با مراجعه به متخصص ارتوپد می‌توان در کوتاه‌ترین زمان ممکن این بیماری را تشخیص داد و درمان کرد.

انواع تومور استخوانی

انواع تومورهای استخوانی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: خوش‌خیم و بدخیم. هر دسته شامل انواع مختلفی از تومورها است که در ادامه به‌صورت مفصل آنها را معرفی می‌کنیم. توجه داشته باشید که با درمان ارتوپدی به موقع می‌توان انواع تومورهای استخوانی را از بین برد.

تومورهای خوش‌ خیم استخوانی

به‌طور معمول تومورهای خوش‌خیم سرطانی نیستند و به سایر نقاط بدن گسترش نمی‌یابند، اما ممکن است بافت‌های اطراف خود را تحت تأثیر قرار دهند. درمان تومور استخوانی خوش خیم نیز نسبت به نوع بدخیم آن راحت‌تر است. برخی از انواع شایع تومورهای خوش‌خیم عبارت‌اند از:

• اُستئوکندروما (Osteochondroma): این تومور شایع ترین تومور خوش خیم استخوان است و اغلب در سنین کودکی و نوجوانی رخ می‌دهد. تومور معمولاً به شکل رشد غیرطبیعی غضروف و استخوان روی سطح استخوان‌های بلند ظاهر می‌شود. این بیماری اغلب بدون درد است، اما در صورت بزرگ شدن ممکن است باعث ناراحتی یا فشار به بافت‌های اطراف شود.
• اُستئوئید اُستئوما (Osteoid Osteoma): این نوع تومور خوش‌خیم کوچک‌تر است و بیشتر در استخوان‌های بلند مانند ران دیده می‌شود. درد شبانه و شدید که با مصرف داروهای ضدالتهابی کاهش می‌یابد، از علائم تومور خوش خیم استخوان است.
• اِندکندروما (Enchondroma): این تومور در داخل استخوان تشکیل می‌شود و از سلول‌های غضروفی به وجود می‌آید. این بیماری اغلب در دست‌ها و پاها رخ می‌دهد و ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد، مگر اینکه باعث شکستگی شود.
• ژانت سل تومور (Giant Cell Tumor): این تومور خوش‌خیم ولی تهاجمی است و معمولاً در ناحیه انتهایی استخوان‌ها (مفاصل) ایجاد می‌شود. در برخی موارد ممکن است این بیماری به تخریب استخوان و درد شدید منجر شود و نیاز به جراحی داشته باشد.

تومورهای بدخیم استخوانی

تومورهای بدخیم یا سرطانی به سرعت رشد کرده و می‌توانند به سایر بخش‌های بدن گسترش یابند. برخی از انواع شایع این تومورها عبارت‌اند از:

• اُستئوسارکوما (Osteosarcoma): این نوع تومور بدخیم بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد و معمولاً در استخوان‌های بلند مانند ران یا بازو ظاهر می‌شود. درد شدید و تورم از علائم اصلی آن است. اُستئوسارکوما نیاز به درمان فوری از طریق شیمی‌درمانی و جراحی دارد.
• کُندروسارکوما (Chondrosarcoma): کُندروسارکوما از سلول‌های غضروفی شروع شده و بیشتر در افراد میانسال و مسن مشاهده می‌شود. این تومور معمولاً در استخوان‌های لگن، دنده‌ها یا شانه‌ها تشکیل شده و علائم آن شامل درد، تورم و احساس توده در ناحیه است.
• سارکوم یوئینگ (Ewing’s Sarcoma): این تومور بدخیم نادرتر است و بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد. این بیماری که به تومور خوش خیم استخوان در کودکان معروف است معمولاً در استخوان‌های بلند دست و پا یا در استخوان لگن مشاهده می‌شود. سارکوم یوئینگ نیز مانند اُستئوسارکوما به شیمی‌درمانی و جراحی نیاز دارد و به‌سرعت گسترش می‌یابد.
• میلوما متعدد (Multiple Myeloma): میلوما یک نوع سرطان است که از سلول‌های پلاسما در مغز استخوان شروع می‌شود و می‌تواند به استخوان‌ها آسیب بزند. این نوع تومور بیشتر در افراد مسن رخ می‌دهد و علائمی مانند درد استخوان، ضعف و شکستگی‌های مکرر دارد.

تفاوت تومور استخوانی و توده استخوانی

همان طور که گفتیم تومور استخوانی به رشد غیرطبیعی و کنترل‌نشده سلول‌های بافت استخوانی گفته می‌شود که ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشد. تومورهای بدخیم، مانند اُستئوسارکوما و سارکوم یوئینگ، سرطانی هستند و می‌توانند به سرعت رشد کرده و به بافت‌های دیگر بدن گسترش پیدا کنند. این نوع تومورها اغلب نیاز به درمان‌هایی مثل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و جراحی دارند. در مقابل، تومورهای خوش‌خیم مانند اُستئوکندروما یا اُستئوئید اُستئوما معمولاً سرطانی نیستند و به بافت‌های دیگر گسترش نمی‌یابند، اما ممکن است باعث ناراحتی و مشکلات موضعی شوند.

توده استخوانی به معنای هر نوع برجستگی یا رشد غیرطبیعی در استخوان است که لزوماً سرطانی یا حتی تومور نیست. برخی توده‌های استخوانی ممکن است به دلایلی مانند آسیب‌دیدگی‌های قبلی، التهاب یا بیماری‌های متابولیکی مانند استئوآرتریت ایجاد شوند و به تومور مرتبط نباشند. توده‌های استخوانی معمولاً خوش‌خیم هستند و تنها در مواردی که علائمی مانند درد، تورم یا مشکلات حرکتی ایجاد کنند، نیاز به مداخله پزشکی دارند. توجه داشته باشید که توده‌ های استخوانی در زنان می‌توانند ناشی از علل متفاوتی باشند که برای تشخیص دقیق نیاز به بررسی‌های تخصصی دارند.

علل تومور استخوانی

علل تومور استخوانی به‌طور دقیق مشخص نیست، اما عوامل مختلفی می‌توانند در افزایش خطر ابتلا به آن نقش داشته باشند. در زیر به برخی از این عوامل اشاره می‌کنیم:

• ژنتیک و عوامل وراثتی: وجود سابقه خانوادگی ابتلا به تومورهای استخوانی می‌تواند خطر بروز آن را افزایش دهد. برخی از سندرم‌های ژنتیکی مانند سندرم لی-فرامنی و رتینوبلاستوما با تومورهای استخوانی مرتبط هستند.
• اشعه‌های پرتودرمانی: افرادی که به دلیل درمان سرطان‌های دیگر، در معرض پرتودرمانی قرار گرفته‌اند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به تومورهای استخوانی باشند.
• بیماری‌های استخوانی: برخی بیماری‌های استخوانی مانند بیماری پاژه (Paget’s disease) که باعث ناهنجاری در بازسازی استخوان‌ها می‌شود، می‌توانند خطر تومور استخوانی را افزایش دهند.
• ضربه یا آسیب‌های مکرر به استخوان: برخی مطالعات نشان می‌دهند که آسیب‌های مکرر به استخوان یا ضربه‌های شدید ممکن است در برخی موارد به رشد تومورهای استخوانی منجر شود.
• اختلالات متابولیکی: اختلالات متابولیکی و مشکلات تغذیه‌ای که بر تراکم و سلامت استخوان تأثیر می‌گذارند، می‌توانند در رشد تومورهای استخوانی نقش داشته باشند.
• عفونت‌های استخوانی (استئومیلیت): عفونت‌های طولانی‌مدت استخوانی می‌توانند باعث تحریک رشد سلول‌های غیرطبیعی در استخوان شوند و زمینه‌ساز بروز تومور باشند.
• سن و جنسیت: تومورهای استخوانی معمولاً در کودکان و نوجوانان و در سنین رشد سریع استخوان‌ها بیشتر مشاهده می‌شوند.

علائم تومور استخوانی

علائم تومور استخوانی بسته به نوع و محل تومور ممکن است متفاوت باشد. برخی از شایع‌ترین علائم تومور استخوانی عبارت‌اند از:

• درد مداوم و شدید: درد استخوانی معمولاً اولین و شایع‌ترین علامت است. این درد می‌تواند در ابتدا خفیف باشد، اما با گذشت زمان شدیدتر شده و معمولاً در شب یا هنگام استراحت بدتر می‌شود.
• تورم و التهاب: در ناحیه‌ای که تومور قرار دارد، ممکن است تورم یا برآمدگی ایجاد شود. این تورم ممکن است با گذشت زمان بیشتر شود و به بافت‌های اطراف فشار بیاورد.
• ضعف و شکستگی استخوان: تومور می‌تواند باعث ضعف ساختاری استخوان شود و در نتیجه، حتی با فشار یا ضربه‌ای کوچک، استخوان شکسته شود. این شکستگی‌ها معمولاً دردناک و ناگهانی هستند.
• محدودیت حرکتی: اگر تومور در نزدیکی مفاصل قرار داشته باشد، ممکن است باعث کاهش دامنه حرکت مفصل و سختی در حرکت یا انجام فعالیت‌های روزانه شود.
• خستگی و ضعف عمومی: در موارد بدخیم، تومورهای استخوانی ممکن است منجر به احساس خستگی و ضعف عمومی در بدن شوند.
• کاهش وزن غیرقابل توضیح: کاهش وزن ناگهانی و بدون دلیل مشخص می‌تواند یکی از علائم تومورهای بدخیم استخوانی باشد.
• تب و تعریق شبانه: در برخی موارد، به ویژه در تومورهای بدخیم، بیمار ممکن است دچار تب و تعریق شبانه شود.

توجه داشته باشید که تشخیص به موقع و توجه به این علائم می‌تواند به پیشگیری از گسترش تومور و بهبود نتیجه درمان توده استخوانی کمک کند.

آیا همه تومورها به سرطان تبدیل می‌شود؟

همه انواع تومور استخوانی به سرطان تبدیل نمی‌شوند. همان طور که در بخش‌هی قبل نیز گفتیم تومورها به دو دسته اصلی خوش‌خیم و بدخیم تقسیم می‌شوند. تومورهای خوش‌خیم، همان‌طور که از نامشان پیداست، سرطانی نیستند و به دیگر بافت‌های بدن گسترش نمی‌یابند. این نوع تومورها معمولاً رشد آهسته‌ای دارند و اغلب محدود به ناحیه‌ای که در آن به وجود آمده‌اند، باقی می‌مانند. اگرچه ممکن است در برخی موارد به بافت‌های مجاور فشار بیاورند و علائمی مانند درد یا تورم ایجاد کنند، اما معمولاً تهدید جدی برای زندگی فرد محسوب نمی‌شوند. برخی از این تومورها ممکن است نیاز به برداشتن جراحی داشته باشند، اما به‌ندرت به سرطان تبدیل می‌شوند.

در مقابل، تومورهای بدخیم یا سرطانی به سرعت رشد می‌کنند و می‌توانند به سایر بخش‌های بدن گسترش یابند. این تومورها از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به نقاط دیگر بدن انتشار پیدا می‌کنند و ممکن است باعث تخریب بافت‌های سالم شوند. در این نوع تومورها، سلول‌های غیرطبیعی می‌توانند به صورت کنترل‌نشده تقسیم شوند و به نواحی جدید حمله کنند. بنابراین، برخلاف تومورهای خوش‌خیم، تومورهای بدخیم به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز دارند. به طور کلی، تومورهای خوش‌خیم به سرطان تبدیل نمی‌شوند، اما تشخیص و ارزیابی صحیح توسط پزشک برای تعیین نوع تومور ضروری است.

نحوه تشخیص تومور استخوانی

تشخیص تومور استخوانی با بررسی دقیق علائم و استفاده از ابزارهای تشخیصی تخصصی صورت می‌گیرد. در ابتدا، پزشک با گرفتن تاریخچه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی، علائم و نشانه‌های احتمالی تومور را ارزیابی می‌کند. اگر درد مداوم، تورم یا سایر علائم مشکوک وجود داشته باشد، پزشک برای بررسی دقیق‌تر از تصویربرداری کمک می‌گیرد. اشعه ایکس (X-ray) معمولاً اولین گام در تصویربرداری است که تغییرات استخوانی و هرگونه رشد غیرطبیعی را نشان می‌دهد. اگر نتایج نشان‌دهنده وجود توده باشد، مراحل تشخیصی بیشتری انجام می‌شود.

برای تشخیص دقیق‌تر، روش‌هایی مانند MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) و سی‌تی‌اسکن (CT scan) به‌کار می‌روند. این ابزارها تصاویر دقیقی از استخوان و بافت‌های نرم اطراف آن ارائه می‌دهند و به پزشک کمک می‌کنند تا اندازه، محل دقیق و ماهیت تومور را بررسی کند. در برخی موارد، برای تایید نوع تومور، نیاز به نمونه‌برداری (بیوپسی) است. در این روش، یک نمونه کوچک از بافت تومور با استفاده از سوزن یا جراحی تومور استخوانی برداشته و در آزمایشگاه آنالیز می‌شود تا مشخص شود که آیا تومور خوش‌خیم یا بدخیم است. تشخیص به موقع و صحیح می‌تواند در انتخاب روش درمانی مناسب، از جمله جراحی تومور استخوانی، بسیار مؤثر باشد.

روش‌ های درمان تومور استخوانی

روش‌های درمان تومور استخوانی بسته به نوع، محل و مرحله پیشرفت تومور می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه برخی از روش‌های اصلی درمان تومور استخوانی را شرح می‌دهیم:

• جراحی تومور استخوانی: جراحی معمول‌ترین روش برای درمان تومورهای استخوانی است. هدف از جراحی، برداشتن کامل تومور به همراه بخشی از بافت سالم اطراف آن است که برای جلوگیری از عود مجدد بیماری انجام می‌شود. در مواردی ممکن است نیاز به بازسازی استخوان یا جایگزینی آن با پروتز باشد.
• شیمی‌درمانی: در تومورهای بدخیم، شیمی‌درمانی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش معمولاً قبل یا بعد از جراحی به کار می‌رود تا اندازه تومور کاهش یابد یا از گسترش آن به سایر بخش‌های بدن جلوگیری شود.
• پرتودرمانی: پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این روش معمولاً در مواردی به کار می‌رود که جراحی امکان‌پذیر نباشد یا بعد از جراحی برای کاهش خطر عود تومور استفاده شود.
• درمان هدفمند: در این روش از داروهایی استفاده می‌شود که به طور مستقیم بر روی سلول‌های سرطانی اثر می‌گذارند. این داروها برای مهار پروتئین‌ها یا مسیرهای سلولی خاصی که در رشد تومور دخیل هستند، طراحی شده‌اند.
• ایمونوتراپی (درمان با سیستم ایمنی): ایمونوتراپی از سیستم ایمنی بدن برای شناسایی و حمله به سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این روش بیشتر برای برخی انواع تومورهای بدخیم پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• مراقبت‌های حمایتی و تسکینی: در مواردی که تومور به مرحله پیشرفته رسیده و درمان قطعی امکان‌پذیر نیست، از روش‌های حمایتی و تسکینی برای کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار استفاده می‌شود. این مراقبت‌ها شامل مدیریت درد و کاهش سایر علائم است.

جمع‌بندی

تومور استخوانی یک بیماری جدی است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر سلامت فرد داشته باشد. این تومورها می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند و بسته به نوع، محل و مرحله پیشرفت آنها، علائم متفاوتی از جمله درد، تورم و محدودیت حرکتی را ایجاد کنند.

تشخیص به موقع و صحیح با استفاده از روش‌های تصویربرداری و نمونه‌برداری اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌تواند به انتخاب روش‌های درمانی مناسب از جمله جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی کمک کند. با وجود چالش‌های درمان، پیشرفت‌های پزشکی و علمی در این زمینه می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و افزایش شانس بهبودی بیماران کمک کند. آگاهی و پیگیری علائم این بیماری، به ویژه در گروه‌های در معرض خطر، نقش کلیدی در مدیریت و درمان مؤثر تومورهای استخوانی دارد.