بیوپسی مغز استخوان آزمایشی است که نمونه‌برداری از مغز استخوان برای بررسی زیر میکروسکوپ انجام می‌شود. در این آزمایش جراح ارتوپد ، سوزن بیوپسی مغز استخوان را در داخل استخوان فرو کرده و نمونه‌‌ای از مغز آن را از طریق سوزن جمع‌آوری میکند. درد نمونه برداری مغز استخوان گذرا و بسیار خفیف است. بیوپسی یا نمونه برداری مغز استخوان با هدف تشخیص بیماری سرطان مغز استخوان و مشکلات خونی انجام می‌شود. برای آشنایی بیشتر با کاربردها، عوارض، آمادگی‌های قبل و مراقبت‌های بعد از بیوپسی و تفسیر آزمایش مغز استخوان و همچنین هزینه‌های مربوط به آن تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
بیوپسی مغز استخوان چیست؟
همان‌طور که در مقدمه نیز اشاره کردیم، بیوپسی مغز استخوان (Nbone Marrow Biopsy) آزمایشی است که طی آن مقداری از مغز استخوان به‌عنوان نمونه از طریق سوزن مخصوص از داخل یکی از استخوان‌های بزرگ بدن مانند استخوان ران، استخوان سینه، استخوان لگن و استخوان‌های پشت مهره خارج می‌شود و در اختیار آزمایشگاه قرار می‌گیرد.
بافت مغز استخوان نرم و اسفنجی است و در قسمت مرکزی آن قرار دارد و نمونه آن در آزمایشگاه توسط افراد متخصص بررسی می‌شود. متخصصان ژنتیک یا آسیب‌شناسی سلول‌های سالم مغز استخوان را ارزیابی می‌کنند و به دنبال سلول‌های غیرعادی مانند سلول‌های لنفوم می‌گردند. جالب است بدانید که بیشتر سلول‌های خونی موجود در بدن توسط مغز استخوان تولید می‌شوند؛ به همین دلیل با انجام این آزمایش می‌توان از سلامتی یا بیماری سلول‌های خونی آگاه شد. درصورت نیاز به اطلاعات بیشتر راجع‌به سلول‌های نمونه مغز استخوان می‌توان آزمایش‌های تخصصی را نیز شروع کرد.
بیوپسی مغز استخوان چگونه انجام می شود؟
پزشک در صورت مشاهده علائمی مانند کم خونی، عفونت‌های بی‌دلیل و مکرر، بزرگ‌شدن طحال و غدد لنفاوی، کاهش وزن ناگهانی، خستگی و ضعف بی‌دلیل و تعریق شبانه آزمایش نمونه‌برداری مغز استخوان را تجویز میکند. مغز استخوان از دو بخش مایع و جامد تشکیل شده است. هنگامی که پزشک از طریق سوزن بیوپسی مغز استخوان نمونه‌برداری میکند، دو حالت دارد.
به نمونه‌برداری از بخش مایع مغز استخوان آسپیراسیون و به نمونه‌برداری از بخش جامد مغز استخوان بیوپسی می‌گویند. در هنگام انجام نمونه‌برداری از مغز استخوان بیمار بیهوش نمی‌شود، پزشک متخصص اختلالات خونی یا هماتولوژیست، پزشک متخصص سرطان یا انکولوژیست یا پرستار آموزش‌دیده فقط قسمتی که قرار است سوزن در داخل آن فرو رود، با کمک داروهای بی‌حسی به‌صورت موضعی بی‌حس میکند.
در بیوپسی مغز استخوان کودک نمونه از قسمت زیر زانو برداشته می‌شود و در افراد بالغ و بزرگسال معمولا نمونه‌برداری از مغز استخوان را از قسمت پشت استخوان لگن انجام می‌دهند. این آزمایش ممکن است در بیمارستان یا مطب انجام شود و کل فرآیند آن 30 دقیقه به‌طول می‌انجامد. جواب نمونه برداری چند دقیقه بعد از بررسی نمونه توسط متخصصان آسیب‌شناسی یا ژنتیک در اختیار پزشک قرار می‌گیرد و جواب نهایی و دقیق آن حدودا بعد از یک هفته مشخص می‌شود.
کاربردهای بیوپسی مغز استخوان
بیوپسی مغز استخوان برای تشخیص بیماری‌های زیر کاربرد دارد:
- بیماری کم‌خونی که به دلیل کمبود گلبول‌های قرمز و کاهش اکسیژن‌رسانی ایجاد می‌شود.
- بیماری کم‌خونی آپلاستیک که در اثر عدم تولید کافی گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت توسط مغز استخوان ایجاد می‌شود.
- بیماری لکوپنی و لکوسیتوز که به دلیل کاهش یا افزایش شدید گلبول‌های سفید خون ایجاد می‌شود.
- بیماری ترومبوسیتوپنی و ترومبوسینوز که در اثر کاهش یا افزایش شدید پلاکت در خون ایجاد می‌شود.
- بیماری پلی سیتمیورا به‌عنوان یک نوع سرطان نادر که در اثر تولید بیش‌ازحد گلبول‌های قرمز توسط مغز استخوان ایجاد می‌شود.
- بیماری لوسمی یا سرطان خون که در اثر غیرطبیعی بودن گلبول‌ها به‌ویژه گلبول‌های سفید خون ایجاد می‌شود.
- بیماری لنفوم یا سرطان سیستم لنفاوی که در اثر غیرطبیعی بودن گلبول‌های قرمز و سفید خون ایجاد می‌شود.
- بیماری مولتیپل می لوما به‌عنوان یک نوع سرطان ناور در اثر واردشدن آسیب به سلول‌های پلاسمای خون ایجاد می‌شود.
- بیماری سرطان‌های ثانویه که در اثر متاستاز سرطان‌های دیگری مانند سرطان ریه یا سینه و گسترش آن‌ها به مغز استخوان ایجاد می‌شود.
- بیماری یا اختلال میلوفیبروز که در اثر جایگزینی بافت اسکار فیبری با مغز استخوان ایجاد می‌شود.
- بیماری سندروم میلودیسپلاستیک به‌عنوان ی اختلال در مغز استخوان که در اثر بالغ نشدن سلول‌های بنیادی ایجاد می‌شود.
عوارض بیوپسی مغز استخوان
به‌طور کلی بیوپسی مغز استخوان یکی از آزمایش‌های بی‌خطر است و عوارض زیادی به‌همراه ندارد؛ اما با این حال در برخی از افراد ممکن است با عوارض زیر مواجه شوند:
- خونریزی غیرطبیعی در بیماران مبتلا به کمبود سلول‌های خونی یا پلاکت
- ایجاد عفونت در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف
- احساس ناراحتی در ناحیه انجام آزمایش نمونه‌برداری از مغز استخوان به مدت طولانی
- ایجاد درد و کبودی در ناحیه فرو بردن سوزن
- ایجاد فرورفتگی در ناحیه استخوان سینه هنگام کشیدن نفس عمیق و به‌وجود آمدن بیماری‌های ریوی و قلبی
- تب و افزایش دمای بدن
- ایجاد خونریزی و خروج ترشحات از ناحیه نمونه‌برداری
- علائم نشان‌دهنده عفونت و درد شدید
برای کاهش عوارض ناشی از انجام آزمایش بیوپسی مغز استخوان حتما باید به توصیه‌های پزشک عمل شود و برای کاهش درد می‌توان از مسکن تجویزشده توسط پزشک استفاده کرد؛ زیرا مصرف مسکن‌هایی مانند آسپرین خونریزی بعد از نمونه‌برداری را تشدید میکند.
آمادگی برای بیوپسی مغز استخوان
باتوجه‌به اینکه آزمایش بیوپسی مغز استخوان به‌صورت سرپایی انجام می‌شود، نیازمند آمادگی خاصی نیست. تنها اقدامی که باید انجام دهید این است که اطلاعات موردنیاز را به پزشک خود ارائه دهید. به‌عنوان مثال اگر در حال مصرف داروهای آرام‌بخش، مکمل یا غیره هستید، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارد؛ زیرا ممکن است پزشک از شما بخواهد که به مدت چند روز مصرف آن داروها و مکمل‌ها را قطع کنید. تمام سوابق پزشکی به‌ویژه سابقه اختلالات خونریزی را نیز در اختیار پزشک قرار دهید.
بارداری، حساسیت به مواد بی‌حسی و داشتن اضطراب نیز موارد دیگری هستند که باید با پزشک در میان گذاشته شود. پزشک برای کاهش درد ناشی از اضطراب قبل از نمونه برداری به بیمار داروی کنترل‌کننده استرس تجویز میکند. امضا کردن رضایت‌نامه و نخوردن چیزی چند ساعت قبل آخرین آمادگی‌های لازم قبل از نمونه برداری مغز استخوان محسوب می‌شوند. برای کاهش استرس خود هر سوالی که درباره روش انجام آزمایش، دلیل آزمایش، نتایج مورد انتظار، عوارض و مزایای آزمایش و غیره دارید، از پزشک خود بپرسید.
مراقبت های بعد از بیوپسی مغز استخوان
مراقبت بعد از نمونه برداری مغز استخوان بسیار مهم است و باید به توصیه‌های پزشک و درمانگر توجه شود. این مراقبت‌ها عبارت‌اند از:
- دراز کشیدن به پشت به مدت 10 تا 15 دقیقه در مطب یا بیمارستان
- تمیز و خشک نگه‌داشتن ناحیه انجام نمونه‌برداری بعد از بازگشت به منزل
- عمل‌کردن به دستورالعمل‌های پزشک هنگام استحمام
- عدم جابجایی یا برداشتن پانسمان تا یک روز بعد از انجام بیوپسی مغزاستخوان
- استفاده از داروهای مسکن تجویزشده توسط پزشک برای کاهش درد
- عدم استفاده از داروهای ضددرد و آسپرین برای جلوگیری از تشدید خونریزی
- تماس با پزشک درصورت مشاهده عوارضی مانند تب، ترشح، درد، التهاب و قرمزی در اطراف ناحیه بیوپسی
آزمایش مغز استخوان چگونه تفسیر می شود؟
بعد از اینکه مراحل آزمایش بیوپسی مغز استخوان به اتمام رسید، نمونه گرفته‌شده برای بررسی‌های لازم به آزمایشگاه ارسال می‌شود. پزشک با مشاهده جواب نمونه برداری مغز استخوان می‌تواند به تفسیر آزمایش بپردازد و با تفسیر آزمایش مغز استخوان به نتایج زیر دست پیدا میکند:
- با این آزمایش می‌تواند تشخیص خود درباره یک بیماری را تایید یا رد کند.
- میزان پیشرفت بیماری را تعیین میکند.
- نرمال بودن نتیجه این آزمایش نشان می‌دهد که تعداد سلول‌های خون‌ساز، چربی و بافت همبند مغز استخوان مناسب است.
- اگر نتیجه آزمایش نرمال نباشد، نشان می‌دهد که فرد به بیماری‌هایی مانند انواع سرطان خون، کم‌خونی یا عفونت مبتلا شده است.
- در شرایطی که جواب آزمایش بیوپسی نرمال نباشد، پزشک از آزمایش بیشتری برای تشخیص دقیق‌تر بیماری‌های مربوط به مغز استخوان استفاده میکند.
هزینه بیوپسی مغز استخوان
عوامل مختلفی در هزینه بیوپسی مغز استخوان تاثیرگذار هستند. از مهم‌ترین عوامل می‌توان به محل انجام آزمایش نمونه برداری مغز استخوان و میزان کیفیت خدمات آن، موقعیت جغرافیایی مطب یا کلینیک، میزان مهارت، تجربه و تخصص پزشکی که نمونه برداری را انجام می‌دهد، بستگی دارد. به‌طور کلی نمونه برداری از مغز استخوان یک آزمایش پرهزینه است و بیمه‌های درمانی هزینه‌های آن را به‌صورت کامل پوشش نمی‌دهند. برای اطلاع دقیق از قیمت این آزمایش به چند مرکز پزشکی مختلف مراجعه کنید و هزینه‌های آن‌ها را با هم مقایسه کرده و درنهایت به سراغ مرکزی بروید که این آزمایش را با مقرون‌به‌صرفه‌ترین هزینه و بهترین تجهیزات انجام می‌دهد.
جمع‌بندی
در این مقاله از سایت کلینیک فوق تخصصی ارتوپدی پزشک اول راجع‌به بیوپسی مغز استخوان و نحوه انجام آن صحبت کردیم و توضیح دادیم که این آزمایش به‌صورت سرپایی در مطب، کلینیک یا بیمارستان توسط هماتولوژیست، انکولوژیست یا پرستارهای دوره‌دیده انجام می‌شود. درد نمونه برداری مغز استخوان بسیار خفیف است؛ زیرا ناحیه موردنظر قبل از نمونه‌برداری به‌صورت موضعی بی‌حس می‌شود. در ادامه توضیح دادیم که این آزمایش برای تشخیص بیماری‌هایی مانند کم‌خونی ناشی از فقر آهن، کم‌خونی آپلاستیک، لکوپنی و لوسیتوز، سرطان خون یا لوسمی، لنفوم، مولتیپل و غیره کاربرد دارد.
عوارض نمونه‌برداری مغز استخوان، آمادگی‌های لازم برای انجام این آزمایش، مراقبت‌های بعد از نمونه برداری مغز استخوان، نحوه تفسیر آزمایش مغز استخوان و عوامل تاثیرگذار در هزینه این آزمایش موارد دیگری بود که در این مقاله راجع‌به آن‌ها توضیح داده شد. امیدواریم با مطالعه این مقاله با آگاهی کامل برای انجام این آزمایش اقدام کنید و با عمل به توصیه‌های پزشک عوارض آن را به میزان زیادی کاهش دهید.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید