آیا تا به حال احساس کردهاید که زانویتان ناگهان خالی میشود و شما را غافلگیر میکند؟ این احساس ناخوشایند و نگرانکننده میتواند ناشی از دلایل مختلفی باشد و بر کیفیت زندگی شما تاثیر بگذارد. در این مقاله به بررسی علل مختلف خالی کردن زانو، علائم همراه با آن، روشهای تشخیص و مهمتر از همه، روشهای درمان این مشکل میپردازیم. با ما همراه باشید.
خالی کردن زانو یعنی چه؟
خالی کردن زانو یا احساس ناپایداری در زانو، به حالتی گفته میشود که فرد حس میکند زانویش بهطور ناگهانی شل شده و ممکن است هر لحظه زمین بخورد. این حس ممکن است هنگام راهرفتن، دویدن، تغییر جهت ناگهانی یا حتی ایستادن اتفاق بیفتد. وقتی زانوی شما خالی میکند، به این معنی است که ساختارهای داخلی زانو که مسئول پایداری آن هستند، بهدرستی کار نمیکنند. این ساختارها، شامل رباطها، مینیسکها، غضروفها و عضلات میشوند. هنگامی که یکی از این ساختارها آسیب ببیند یا عملکرد خود را از دست بدهد، زانو ممکن است احساس ناپایداری کند.
خالی کردن زانو در کودکان، نیز باعث میشود که کودک احساس کند زانویش هر لحظه ممکن است خم شود. خوشبختانه این مشکل در بسیاری موارد قابل درمان است. از علل خالی شدن زانو در کودکان میتوان به رشد سریع، ضعف عضلانی و بیماریهای زمینهای اشاره کرد.
انواع خالی کردن زانو
احساس خالی شدن زانو یا ناپایداری در زانو، با توجه به دلیل و منشا بروز آن به انواع مختلفی تقسیم می شود؛ اما بهطور کلی، دو دسته اصلی برای آن تعریف شده است:
ناپایداری مکانیکی زانو
ناپایداری مکانیکی زانو به حالتی گفته میشود که در آن مفصل زانو به دلیل آسیبدیدگی یا اختلال در ساختارهای نگهدارنده آن، از جمله رباطها، مینیسکها و غضروفها، بهدرستی کار نمیکند و احساس ناپایداری یا خالی کردن در زانو ایجاد میشود.
ناپایداری عملکردی زانو
ناپایداری عملکردی زانو به حالتی گفته میشود که در آن مفصل زانو به دلیل ضعف عضلات اطراف زانو، مشکلات عصبی یا اختلال در هماهنگی عضلانی، احساس ناپایداری میکند. ناپایداری عملکردی، برخلاف ناپایداری مکانیکی که به دلیل آسیبهای ساختاری ایجاد میشود، بیشتر به دلیل اختلال در عملکرد عضلات و اعصاب به وجود میآید.
علل خالی کردن زانو
خالی کردن زانو دلایل مختلفی دارد. این احساس زمانی اتفاق میافتد که مفصل زانو به اندازه کافی پایدار نباشد و فرد احساس کند که زانویش هر لحظه ممکن است خم شود یا از جا در برود. اصلیترین علت خالی شدن زانو هنگام راه رفتن، دویدن یا سایر فعالیتها عبارتاند از:
آسیبهای ساختاری
- پارگی رباطها: رباطها نوارهای بافتی هستند که استخوانهای زانو را به هم متصل میکنند. پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) یکی از شایعترین علل ناپایداری زانو محسوب میشود
- پارگی مینیسک: مینیسکها غضروفهایی هستند که بهعنوان ضربهگیر در زانو عمل میکنند. پارگی مینیسک میتواند باعث قفلشدن زانو یا احساس ناپایداری شود
- آسیب به غضروف مفصلی: آسیب به غضروف مفصلی باعث سایش و تخریب مفصل و در نتیجه ناپایداری میشود
- مشکلات کشکک زانو: بروز مشکل در نحوه حرکت کشکک زانو باعث احساس ناپایداری میشود
مشکلات عملکردی
- ضعف عضلانی: ضعف عضلات اطراف زانو، بهویژه عضلات چهارسر ران، ممکن است باعث کاهش ثبات زانو شود
- اختلالات عصبی: آسیب به اعصاب اطراف زانو باعث کاهش حس عمقی و در نتیجه احساس ناپایداری میشود
- اختلال در هماهنگی عضلانی: عدم هماهنگی بین گروههای عضلانی اطراف زانو ممکن است باعث ناپایداری شود
سایر علل
- آرتروز زانو در مراحل پیشرفته آرتروز و تخریب غضروفها
- بیماریهای التهابی مفاصل، مانند روماتیسم مفصلی
- عفونت مفصل
- تومورهای استخوانی یا نرمبافت
خالی کردن زانو با علائمی، مثل درد، تورم، قفلشدن زانو، محدودیت حرکتی، صدای تقتق یا ساییدگی در زانو هنگام حرکت، لنگیدن و دشواری در راهرفتن یا بالا رفتن از پلهها همراه است.
عوارض خالی کردن زانو
خالی شدن زانو، اگر بهموقع درمان نشود، عوارض جدی به همراه خواهد داشت. برخی از این عوارض عبارتاند از:
- آسیبهای بیشتر: خالی کردن مکرر زانو میتواند منجر به آسیبهای جدیتر زانو در آینده شود؛ مثلا پارگیهای بیشتر رباطها یا آسیب به غضروفها
- کاهش تحرک: ضعف و ناپایداری زانو تحرک فرد را بهطور قابلتوجهی کاهش میدهد و انجام فعالیتهای روزمره را دشوار میکند
- آرتروز زودرس: خالی کردن مکرر زانو روند تخریب مفصل زانو را تسریع میکند و منجر به آرتروز زودرس میشود. آرتروز باعث درد مزمن، محدودیت حرکتی و در نهایت نیاز به تعویض مفصل زانو میشود
- مشکلات تعادل و افزایش خطر افتادن: ناپایداری زانو تعادل فرد را به خطر میاندازد و احتمال زمینخوردن و آسیبهای جدیتر را افزایش میدهد
- تاثیرات روانی: زندگی با درد مزمن و محدودیتهای ناشی از خالی کردن زانو بر روی سلامت روان فرد تاثیر منفی میگذارد و ممکن است باعث افسردگی و اضطراب شود
برای جلوگیری از این عوارض، بسیار مهم است که در صورت احساس ناپایداری در زانو، به پزشک مراجعه کنید. پزشک ارتوپد با بررسی علت اصلی مشکل، درمان مناسب را تجویز خواهد کرد. درمان زودهنگام از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدیتر جلوگیری میکند.
روش تشخیص خالی کردن زانو
پزشک برای تشخیص دقیق علت خالی شدن زانو، از روشهای مختلفی استفاده میکند. این روشها به پزشک کمک میکنند تا علت دقیق ناپایداری زانو را مشخص کرده و بهترین درمان را برای شما تجویز کند. مراحل تشخیص شامل موارد زیر میشود:
معاینه فیزیکی
- بررسی دامنه حرکتی زانو: پزشک دامنه حرکتی زانوی شما را بررسی میکند تا ببیند آیا در هنگام حرکت درد یا محدودیتی وجود دارد یا خیر
- آزمایشهای خاص: پزشک، آزمایشهای خاصی را انجام میدهد تا پایداری رباطهای زانو و عملکرد مفصل را بررسی کند. این آزمایشها شامل کشیدن و فشار دادن زانو در جهات مختلف است
- بررسی قدرت عضلانی: پزشک، قدرت عضلات اطراف زانو را ارزیابی میکند تا از وجود ضعف عضلانی مطمئن شود
آزمایشهای تصویربرداری
- اشعه ایکس: آزمایش اشعه ایکس برای بررسی شکستگیها، آرتروز و سایر تغییرات استخوانی در زانو استفاده میشود
- امآرآی (MRI) : این آزمایش، تصویر بسیار دقیقی از بافتهای نرم زانو، مانند رباطها، مینیسکها و غضروفها ارائه میدهد و برای تشخیص پارگی رباطها و مینیسک بسیار مفید است
- سونوگرافی: سونوگرافی برای بررسی ساختارهای نرم زانو و مایع درون مفصل استفاده میشود
سایر آزمایشها
- آرتروسکوپی: در برخی موارد، پزشک فوق تخصص زانو ممکن است برای بررسی مستقیم داخل مفصل زانو و تشخیص دقیقتر مشکل، آرتروسکوپی را توصیه کند. آرتروسکوپی، یک عمل جراحی کوچک است که در آن یک دوربین کوچک از طریق یک برش کوچک وارد مفصل زانو میشود
تشخیص دقیق علت خالی کردن زانو برای انتخاب بهترین روش درمان بسیار مهم است. درمانهای مختلفی برای خالی شدن زانو وجود دارد که انتخاب هر یک به علت اصلی مشکل بستگی دارد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب به بهبود سریعتر و جلوگیری از عوارض طولانیمدت کمک میکند.
روشهای درمان خالی کردن زانو
انتخاب روش درمان خالی کردن زانو به علت اصلی این مشکل و تشخیص دکتر ارتوپد بستگی دارد؛ اما بهطور کلی، روشهای درمانی زیر برای این مشکل در نظر گرفته میشود.
روشهای غیر جراحی
- فیزیوتراپی: یکی از روشهای اصلی درمان خالی کردن زانو محسوب میشود. فیزیوتراپی، شامل تمرینات تقویتی برای عضلات اطراف زانو، تمرینات تعادلی و تمرینات حرکتپذیری است. این تمرینات به تقویت عضلات، بهبود هماهنگی عضلانی و کاهش درد کمک میکنند
- بریس یا زانوبند: بریس، نوعی درمان خانگی خالی شدن زانو محسوب میشود. استفاده از بریس یا زانوبند باعث حمایت از زانو میشود و فشار روی آن را کاهش میدهد
- دارو: داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) به کاهش درد و التهاب کمک میکنند. ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک، معروفترین دارو برای خالی شدن زانو محسوب میشوند
- تزریق کورتیکواستروئید: تزریق کورتیکواستروئید به داخل مفصل زانو التهاب را کاهش و درد را تسکین میدهد
- پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): این روش درمانی شامل تزریق پلاسمای غنی از پلاکت به داخل مفصل زانو میشود و به ترمیم بافتهای آسیب دیده کمک میکند
- ورزش: ورزش یکی از مهمترین روشهای درمان و پیشگیری از خالی شدن زانو به شمار میآید. تقویت عضلات اطراف زانو، بهبود تعادل و انعطافپذیری بهطور قابلتوجهی، خطر خالی شدن زانو را کاهش میدهد و عملکرد مفصل را بهبود میبخشد. اسکوات، لانگ و پرس پا بهترین ورزش برای خالی شدن زانو محسوب میشوند
روشهای جراحی
در صورتی که روشهای غیر جراحی موثر نباشند یا آسیب به اندازهای شدید باشد که نیاز به ترمیم جراحی داشته باشد، ممکن است جراحی انجام شود. در ادامه به برخی از جراحیهای رایج برای درمان خالی شدن زانو اشاره کردهایم.
- ترمیم رباط: در صورتی که رباط صلیبی قدامی یا رباطهای جانبی پاره شده باشد، جراحی برای ترمیم یا بازسازی رباط انجام میشود
- برداشتن قطعات آزاد مینیسک: اگر قطعات آزاد مینیسک باعث قفلشدن یا ناپایداری زانو شوند، این قطعات طی عمل جراحی برداشته میشوند
- پیوند غضروف: در صورتی که غضروف مفصلی آسیب دیده باشد، ممکن است پیوند غضروف انجام شود
- تعویض مفصل زانو: در موارد شدید آرتروز یا آسیبهای گسترده به مفصل زانو، تعویض کامل مفصل زانو انجام خواهد شد
عوامل موثر بر انتخاب روش درمان عبارتاند از:
- علت اصلی خالی کردن زانو و نوع آسیب و شدت آن
- سن بیمار
- شغل و سبک زندگی بیمار
نکته مهم این است که انتخاب روش درمان مناسب برای هر بیمار باید توسط پزشک متخصص ارتوپد انجام شود. خوددرمانی و استفاده از روشهای درمانی بدون مشورت با پزشک، عوارض جدی به دنبال خواهد داشت.
یادتان نرود که تغذیه نیز نقش مهمی در پیشگیری از خالی شدن زانو و درمان آن دارد. در پاسخ به سوال «برای خالی شدن زانو چی بخوریم»، باید بگوییم که اسیدهای چرب امگا3، ویتامین D، کنجد، زردچوبه، کلاژن، آنتیاکسیدانها و پروتئین بهترین منابع غذایی محسوب میشوند.
سخن پایانی
همانطور که گفتیم، خالی کردن زانو یا احساس ناپایداری در زانو دلایل مختلفی، از جمله آسیبهای رباطی، ضعف عضلانی، مشکلات مفصلی و سایر عوامل دارد. درمان این مشکل، بسته به علت اصلی آن متفاوت است و شامل فیزیوتراپی، دارو درمانی، بریس و در موارد شدیدتر جراحی میشود. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب به بهبود عملکرد زانو و جلوگیری از عوارض جدیتر کمک میکند.
اگر احساس میکنید که زانوی شما در فواصل کوتاه خالی میشود، حتما به کلینیک پزشک ارتوپد مراجعه کنید تا متخصصان کلینیک با تجربه و مهارتی که دارند، به درمان اصولی شما کمک کنند.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید