آسیبهای ورزشی، به دلایل مختلفی از جمله گرمنکردن بدن قبل از ورزش، استفاده از تجهیزات نامناسب، انجام حرکات ورزشی بهصورت نادرست و یا فشار بیش از حد به بدن رخ میدهند. این آسیبها میتوانند از کشیدگیهای ساده تا شکستگیهای پیچیده متفاوت بوده و دامنگیر ورزشکاران حرفهای و آماتور شوند و به عضلات، تاندونها، رباطها، استخوانها و مفاصل آنها آسیب برسانند. اما نگران نباشید!
اگر شما هم بهتازگی دچار آسیب ورزشی شدهاید یا میخواهید از بروز این آسیبها پیشگیری کنید، این مقاله برای شما نوشته شده است. در این مطلب از پزشک ارتوپد، به بررسی انواع مختلف آسیبهای ورزشی، دلایل بروز آنها، روشهای تشخیص و درمان و مهمتر از همه، راهکارهای پیشگیری از این آسیبها خواهیم پرداخت.
آسیب ورزشی چیست؟
آسیبهای ورزشی بهنوعی آسیب اشاره دارند که اغلب در حین ورزش یا تمرینات بدنی رخ میدهند، اما این آسیبها محدود به ورزشکاران نیستند. کارگران، نقاشان، باغبانان و... نیز ممکن است مواردی از آسیب را تجربه کنند، حتی اگر ورزش نکنند. در واقع، آسیبهای ورزشی به آسیبهایی اشاره دارد که در افراد فعال رخ میدهند.
هر کسی ممکن است دچار آسیب ورزشی شود، اما برخی افراد به دلیل عوامل مختلفی بیشتر در معرض خطر هستند. ورزشکارانی که آمادگی جسمانی کافی ندارند، افرادی که از تجهیزات محافظتی مناسب استفاده نمیکنند و کسانی که قبل از ورزش بدن خود را گرم نمیکنند یا بعد از آن سرد نمیکنند، بیشتر مستعد آسیبدیدگی هستند.
همچنین ورزشهای تماسی مانند فوتبال و راگبی به دلیل برخوردهای فیزیکی و ورزشهایی که شامل حرکات ناگهانی مانند پریدن، چرخیدن و تغییر جهت سریع هستند نیز احتمال آسیبدیدگی را افزایش میدهند. ورزشکارانی که تکنیکهای ورزشی صحیح را نمیدانند و یا فشار بیش از حد بر روی بدن خود وارد میکنند نیز بیشتر در معرض آسیبدیدگی قرار دارند.
انواع آسیبهای ورزشی
آسیبهای ورزشی طیف وسیعی از صدمات را شامل میشوند که در حین انجام فعالیتهای ورزشی یا تمرینات بدنی رخ میدهند. این آسیبها به دودسته آسیبهای حاد و مزمن تقسیم میشوند. آسیبهای حاد بهصورت ناگهانی و در اثر یک حادثه رخ میدهند، درحالیکه آسیبهای مزمن بهتدریج و در اثر تکرار یک حرکت یا فشار مداوم بر روی یک ناحیه از بدن ایجاد میشوند که در ادامه به معرفی و بررسی شایعترین آسیبهای ورزشی خواهیم پرداخت:
کشیدگی عضلات
کشیدگی عضله یکی از رایجترین انواع آسیبهای ورزشی است که به دلیل کشیدهشدن بیش از حد فیبرهای عضلانی رخ میدهد. این آسیب معمولاً در اثر حرکات ناگهانی، بلندکردن اجسام سنگین یا انجام تمرینات ورزشی با تکنیک نادرست اتفاق میافتد. کشیدگی عضله میتواند در هر عضلهای از بدن رخ دهد، اما اغلب در ماهیچه همسترینگ (سه عضله پشت استخوان ران) عضلات کشاله و عضلات چهار سر ران و ساق پا دیده میشود. علائم کشیدگی عضله شامل درد ناگهانی، تورم، کبودی و محدودیت حرکت در ناحیه آسیبدیده است. شدت کشیدگی عضله میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در موارد شدید، ممکن است پارگی کامل عضله رخ دهد.
پیچخوردگی پا
پیچخوردگی پا و مچ پا، پیچخوردگی زانو، مچ دست و آرنج جزو شایعترین نوع پیچخوردگی هستند. پیچخوردگی پا معمولاً در اثر چرخش ناگهانی مچ پا به بیرون رخ میدهد. در این حالت، رباطهای اطراف مچ پا بیش از حد کشیده شده یا پاره میشوند. رباطها بافتهای محکمی هستند که استخوانها را به هم متصل کرده و به پایداری مفصل کمک میکنند. پیچخوردگی پا معمولاً در اثر زمینخوردن، تغییر ناگهانی جهت حین دویدن یا پریدن و یا برخورد با یک شیء اتفاق میافتد. علائم پیچخوردگی پا شامل درد، تورم، کبودی، محدودیت حرکت و احساس ناپایداری در مچ پا است.
ترکبرداشتن استخوان
ترکبرداشتن استخوان، یا به عبارت دقیقتر، شکستگی استخوان، یکی از آسیبهای شایع در ورزش است. این آسیب زمانی رخ میدهد که نیروی وارد شده به استخوان از حد تحمل آن بیشتر باشد و باعث ایجاد ترک یا شکستگی در ساختار استخوان شود. عوامل مختلفی مانند ضربه مستقیم، پیچخوردگی، فشار مکرر و یا پوکیاستخوان میتوانند باعث ایجاد شکستگی شوند. محل شکستگی، نوع آن و شدت آسیب، همگی بر روی مدتزمان بهبودی و روشهای درمانی تأثیرگذار هستند. علائم ترکبرداشتن استخوان شامل درد شدید، تورم، کبودی، تغییر شکل عضو آسیبدیده و ناتوانی در حرکتدادن آن است.
دررفتگی
دررفتگی زمانی رخ میدهد که دو استخوانی که با هم یک مفصل را تشکیل میدهند کاملاً از هم جدا میشوند، در واقع استخوان از جایگاه طبیعی خود در مفصل خارج شود. این اتفاق معمولاً در اثر یک ضربه شدید، چرخش ناگهانی یا کشش بیش از حد در مفصل رخ میدهد. دررفتگی یک آسیب دردناک است و دست، آرنج و شانه، انگشتان، کاسه زانو و استخوان ران - تیبیا یا زانو از جمله مفاصل شایعی هستند که دچار دررفتگی میشوند. علائم دررفتگی شامل درد شدید، تورم، تغییر شکل مفصل و ناتوانی در حرکتدادن آن است. مفصل بهعنوان دررفته توصیف میشود.
رگبهرگ شدن
رگبهرگ شدن یا پیچخوردگی یکی از شایعترین آسیبهای ورزشی است که معمولاً در اثر پیچخوردن ناگهانی یک مفصل یا در اثر ضربهای مانند زمینخوردن یا ضربهای که به مفصل فشار میآورد، رخ میدهد. این آسیب زمانی اتفاق میافتد که رباطها (بافتهای محکمی که استخوانها را به هم متصل میکنند) بیش از حد کشیده شده یا پاره شوند. مچ پا، زانو و مچ دست از جمله مفاصل شایعی هستند که دچار رگ به رگ شدگی میشوند و دکتر مچ پا و همچنین متخصص دست، با درنظر گرفتن علائم آن که شامل درد، تورم، کبودی و محدودیت حرکت در مفصل آسیبدیده است، آنها را تشخیص میدهد. شدت رگ به رگ شدن میتواند از درجه اول (کشیدگی خفیف رباط) تا درجه سوم (پارگی کامل آن) متغیر باشد.
شکستگی استخوان
شکستگی استخوان یکی از جدیترین آسیبهای ورزشی است که میتواند در اثر ضربه مستقیم، فشار بیش از حد یا چرخش ناگهانی رخ دهد. این آسیب زمانی اتفاق میافتد که استخوان به دلیل نیروی وارد شده، ترک خورده یا به طور کامل بشکند. شکستگیها میتوانند در هر استخوانی از بدن رخ دهند، اما معمولاً در استخوانهای بلند مانند ساق پا، ران و بازو شایعتر هستند. علائم شکستگی استخوان شامل درد شدید، تورم، کبودی، تغییر شکل عضو آسیبدیده و ناتوانی در حرکت دادن آن است.
شین اسپلینت
شین اسپلینت یا درد ساق پا یک آسیب شایع در ورزشکاران، بهویژه دوندگان و ورزشکارانی است که فعالیتهای پر برخورد؛ مانند فوتبال، بسکتبال و ورزشهای اینچنینی انجام میدهند. این آسیب به دلیل فشار طولانی روی ماهیچه ساق پا، استفاده بیش از حد از عضلات ساق پا، تاندونها و استخوانهای این ناحیه ایجاد میشود و معمولاً با درد در قسمت داخلی یا خارجی ساق پا، حساسیت به لمس در ناحیه دردناک و تورم خفیف همراه است. دلایل ایجاد شین اسپلینت شامل افزایش ناگهانی شدت تمرین، جاخالیدادن یا توقف و شروع مجدد سریع و مداوم، استفاده از کفش نامناسب، عدم گرمکردن کافی قبل از ورزش و ضعف عضلات ساق پا است.
آسیب به رباط صلیبی
آسیب به رباط صلیبی (ACL) یکی از آسیبهای رایج در ورزش، بهویژه ورزشهایی مانند فوتبال، بسکتبال و والیبال است. رباط صلیبی قدامی (ACL) یک نوار بافتی محکم در زانو است که استخوان ران را به ساق پا متصل میکند و به پایداری مفصل زانو کمک میکند. آسیب به این رباط معمولاً در اثر یک حرکت ناگهانی مانند چرخش، پریدن و فرودآمدن بهصورت نامناسب رخ میدهد. علائم آسیب به رباط صلیبی شامل درد شدید، تورم، احساس ناپایداری در زانو و شنیدن صدای ترکیدن در هنگام آسیب است.
آسیبهای زانو
آسیبهای زانو یکی از شایعترین آسیبهای ورزشی هستند که به دلایل مختلفی مانند پیچخوردگی، ضربه مستقیم، استفاده بیش از حد یا سایش و پارگی ایجاد میشوند. رباطهای صلیبی قدامی و خلفی، رباطهای جانبی داخلی و خارجی، منیسکها و کشکک زانو از جمله مهمترین ساختارهایی هستند که در زانو قرار دارند و ممکن است دچار آسیب شوند. زانوی دونده (درد یا حساسیت در نزدیکی یا زیر کاسه زانو (کشکک) در جلوی زانو)، شکستگی، دررفتگی (دررفتگی کاسه زانو از شیار استخوان ران (فمور))، آسیبهای رباط صلیبی قدامی (ACL) و پارگی منیسک جزو جراحات زانو به شمار میروند که با علائمی مانند درد، تورم، قفلشدن زانو، احساس ناپایداری و محدودیت حرکت همراه هستند.
تاندونیت
تاندونیت یک التهاب دردناک در تاندونها است که اغلب در ورزشکاران دیده میشود. تاندونها رشتههای محکمی هستند که عضلات را به استخوانها متصل میکنند. التهاب این بافتها معمولاً در اثر استفاده بیش از حد، حرکات تکراری یا فشار ناگهانی ایجاد میشود. شایعترین نواحی مبتلا به تاندونیت شامل شانه، آرنج، مچ دست، زانو و آشیل است. علائم تاندونیت شامل درد، تورم، حساسیت به لمس، سفتی و ضعف در ناحیه آسیبدیده است.
علائم آسیبهای ورزشی
آسیبهای ورزشی طیف گستردهای از علائم را میتوانند داشته باشند که بسته به نوع و شدت آسیب، متفاوت هستند. برخی از علائم رایج که پزشک فوق تخصص دست و پا آنها را مورد بررسی قرار میدهد عبارتاند از:
- درد ناگهانی و شدید
- تغییر شکل استخوان یا مفصل مانند ورم، برآمدگی و تودهها
- ضعف شدید اندام آسیبدیده
- تورم در محل آسیبدیدگی به دلیل تجمع مایع در بافتها
- کبودی به دلیل پارگی رگهای خونی کوچک و نشت خون به بافتهای اطراف
- قرمزی در محل آسیبدیدگی به دلیل افزایش جریان خون در ناحیه آسیبدیده
- احساس گرما در محل آسیبدیدگی
- کاهش قدرت، دامنه حرکتی یا توانایی انجام فعالیتهای روزمره
- احساس ناپایداری در مفصل آسیبدیده مثل ناتوانی در تحمل وزن بر روی لگن، ساق پا یا پا
- شنیدن صدای شکستگی یا ساییدن، ترکخوردن، خردشدن، تقتق و... در هنگام استفاده از مفصل
- قفلشدن مفصل
- مشکل در حرکتدادن یک عضو از بدن (مثلاً، نمیتوانید آن را جابهجا کنید یا وقتی میخواهید حرکت کنید قفل میشود)
اینها تنها برخی از علائم رایج آسیبهای ورزشی هستند و ممکن است علائم دیگری نیز بسته به نوع آسیب وجود داشته باشد که در بخش انواع آسیبهای ورزشی سعی کردهایم علائم مختص آن آسیب را تاحدامکان ذکر کنیم. اگر پس از انجام فعالیت ورزشی دچار هرگونه درد یا ناراحتی شدید، بهتر است به دکتر ارتوپد یا فیزیوتراپ مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را دریافت کنید.
آسیب های ورزشی در کودکان
ورزش، یکی از بهترین راهها برای تقویت جسم و روح کودکان و نوجوانان است. اما انجام فعالیتهای ورزشی بدون رعایت نکات ایمنی، میتواند به آسیبهای جدی منجر شود. شایعترین آسیبهای ورزشی در این گروه سنی شامل رگ به رگ شدن، کشیدگی عضلات، تحریک صفحه رشد و شکستگیهای استرسی است.
برای پیشگیری از این آسیبها، ورزشهایی را انتخاب کنید که متناسب با سن و تواناییهای جسمی فرزندتان باشد. قبل از شروع هر فعالیت ورزشی، حتماً مراقب باشید که کودک بدن خود را گرم کرده و پس از اتمام ورزش، حتماً تمرینات کششی انجام دهد. استفاده از تجهیزات ایمنی و محافظتی مانند کلاه ایمنی، زانوبند و آرنجبند بهویژه در ورزشهای پر برخورد، تقویت عضلات با انجام تمرینات تقویتی، استراحت کافی و هیدراته نگهداشتن بدن (مصرف آب کافی قبل، حین و بعد از ورزش) نیز بسیار مهم است.
همچنین، آموزش تکنیکهای صحیح ورزشی و توجه به علائم هشداردهنده بدن، از دیگر راهکارهای پیشگیری از آسیبهای ورزشی در کودکان است. به یاد داشته باشید که هدف از ورزش، لذتبردن و بهبود سلامت است نهتنها برندهشدن. با رعایت این نکات وبا ایجاد محیطی امن و حمایتی، میتوانید به آنها کمک کنید تا بهصورت پایدار و سالم به فعالیتهای ورزشی بپردازند و تاحدامکان از آسیبدیدگی فرزندان خود در حین ورزش جلوگیری کنید.
روش تشخیص آسیب های ورزشی
تشخیص دقیق آسیبهای ورزشی، اولین قدم برای اقدامات اولیه بعد از آسیبهای ورزشی و درمان مناسب است. پزشکان و فیزیوتراپیستها از روشهای مختلفی برای تشخیص این آسیبها استفاده میکنند. در ادامه به برخی از رایجترین روشهای تشخیص جراحتهای ورزشی اشاره میکنیم:
معاینه فیزیکی و بدنی
اولین قدم در تشخیص آسیبهای ورزشی، معاینه فیزیکی توسط پزشک است. پزشک با بررسی دقیق ناحیه آسیبدیده، به دنبال علائمی مانند تورم، کبودی، تغییر شکل، قرمزی و محدودیت حرکتی میگردد. همچنین، پزشک با لمس ناحیه آسیبدیده، به دنبال نقاط حساس، تورم و تغییر در بافتها میگردد. ارزیابی دامنه حرکتی مفصل آسیبدیده و انجام حرکات خاص توسط بیمار نیز به پزشک کمک میکند تا شدت آسیب را ارزیابی و مشخص کند.
تاریخچه پزشکی
در این مرحله، پزشک در مورد نوع فعالیت ورزشی، مدتزمان انجام آن، نحوه وقوع آسیب، علائم همراه مانند درد، تورم، ضعف و بیحسی، کارهایی که بعد از آسیب انجام دادهاید و همچنین آسیبهای قبلی از بیمار سؤال میکند. پزشک با کمک این اطلاعات میتواند درک بهتری از وضعیت بیمار داشته باشد.
آزمایشهای تصویربرداری
بسته به نوع آسیب و شدت آن، ارائهدهنده مراقبتهای بهداشتی شما نیز ممکن است آزمایشهای تصویربرداری را توصیه کند. پرتونگاری با اشعه ایکس (برای تشخیص شکستگیها و برخی از اختلالات استخوانی)، سیتیاسکن (برای بررسی دقیق استخوانها و مفاصل) یا MRI (برای بررسی دقیق بافتهای نرم؛ مانند رباطها، تاندونها و عضلات) و سونوگرافی (برای بررسی بافتهای نرم، مفاصل و تاندونها) میتواند تصاویری از ساختارهای داخل بدن شما ایجاد کند. این تصاویر به ارائهدهنده پزشک کمک میکند تا آسیبهای خاص شما را درک، تشخیص و درمان کند. حتی بسته به جراحت ممکن است پزشک آزمایشهایی مانند الکترومیوگرافی (EMG) برای ارزیابی فعالیت الکتریکی عضلات و عصب نگاری برای ارزیابی عملکرد اعصاب ناحیه آسیبدیده را تجویز کند.
این نکته را فراموش نکنید که استخوانهای کودکان به دلیل رشد و نمو، نسبت به بزرگسالان ضعیفتر و شکنندهتر هستند؛ بنابراین، آسیبهایی که در بزرگسالان ممکن است جزئی باشند، در کودکان میتوانند به شکستگیهای جدی منجر شوند. به همین دلیل، در هنگام تشخیص آسیبهای ورزشی در کودکان باید دقت بیشتری کرد و احتمال وجود شکستگیهای پنهان را مدنظر داشت. هرگونه درد یا تورم در ناحیه آسیبدیده، باید توسط پزشک متخصص ارزیابی شود.
پیشگیری از آسیب های ورزشی
همانطور که گفتیم آسیبهای ورزشی، یکی از چالشهای رایج در دنیای ورزش است که میتواند به دلایل مختلفی از جمله عدم آمادگی جسمانی، تکنیک نادرست، استفاده بیش از حد از عضلات و... رخ دهد. خوشبختانه، با رعایت برخی نکات ساده میتوان از بسیاری از این آسیبها پیشگیری کرد.
- گرمکردن قبل از ورزش: گرمکردن بدن قبل از شروع تمرینات، عضلات را گرم کرده و آمادگی آنها را برای فعالیت افزایش میدهد.
- سردکردن بعد از ورزش: سردکردن پس از تمرین، به کاهش تدریجی ضربان قلب و کاهش اسیدلاکتیک در عضلات کمک میکند.
- انجام تمرینات کششی: تمرینات کششی قبل و بعد از ورزش، انعطافپذیری عضلات را افزایش داده و از آسیبدیدگی آنها جلوگیری میکند.
- تمرینات ترکیبی: ترکیب تمرینات هوازی، قدرتی و کششی، به تقویت کلی بدن و کاهش احتمال آسیبدیدگی کمک میکند.
- تقویت عضلات: تقویت عضلات، بهویژه عضلاتی که در ورزش مورداستفاده قرار میگیرند، از بروز آسیبهای ناشی از ضعف عضلانی جلوگیری میکند.
- استفاده از تجهیزات مناسب: استفاده از تجهیزات ورزشی مناسب و باکیفیت، از آسیبهای ناشی از اصطکاک و فشار جلوگیری میکند.
- توجه به تکنیک صحیح: یادگیری و اجرای صحیح تکنیکهای ورزشی، از واردآمدن فشار بیش از حد به مفاصل و عضلات جلوگیری میکند.
- انتخاب ورزش مناسب: ورزشهایی را انتخاب کنید که متناسب با سن، تواناییهای جسمی و سطح آمادگی شما هستند. ورزشهایی که شامل برخورد یا تکل هستند، خطر آسیبدیدگی را افزایش میدهند.
- تنوع در ورزش: از انجام یک ورزش بهصورت مداوم خودداری کنید و ورزشهای مختلفی را انجام دهید. این تنوع به کاهش فشار بر روی یک گروه عضلانی و جلوگیری از آسیبدیدگی کمک میکند.
- استراحت کافی: زیادهروینکردن در انجام تمرینات و استراحت کافی، به بدن فرصت میدهد تا ترمیم شود و از بروز آسیبهای ناشی از خستگی مفرط جلوگیری میکند.
- هیدراسیون و تغذیه مناسب: تغذیه مناسب و مصرف آب کافی قبل، حین و بعد از ورزش، به عملکرد بهتر بدن و کاهش احتمال آسیبدیدگی کمک میکند.
- گوشدادن به بدن: در صورت وجود علائم هشداردهنده بدن مثل احساس درد یا ناراحتی، فعالیت ورزشی را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنید.
- افزایش تدریجی شدت تمرین: بهتدریج شدت و مدتزمان تمرینات خود را افزایش دهید تا بدن شما فرصت کافی برای سازگاری داشته باشد.
جمعبندی
آسیبهای ورزشی، بخش جداییناپذیر از فعالیتهای ورزشی هستند. بااینحال، با رعایت اصول پیشگیری، میتوان احتمال بروز این آسیبها را به حداقل رساند. داشتن آمادگی جسمانی مناسب، گرمکردن قبل از ورزش، سردکردن بعد از ورزش، استفاده از تجهیزات مناسب، تکنیک صحیح، تغذیه مناسب و استراحت کافی، از جمله مهمترین عوامل پیشگیری از آسیبهای ورزشی هستند. به یاد داشته باشید که بدن شما یک ماشین نیست و به مراقبت و استراحت نیاز دارد. باتوجهبه نکات مطرح شده در این مطلب، میتوانید از ورزش لذت ببرید و از آسیبهای احتمالی دور بمانید.
مرکز جامع ارتوپدی پزشک اول، اولین مرکز درمانی بدون جراحی در ایران و یک مرکز تخصصی در زمینه درمان مشکلات اسکلتی عضلانی است که با هدف ارائه خدمات تشخیصی و درمانی در زمینه ارتوپدی، درد و ستون فقرات فعالیت میکند. این مرکز با بهرهگیری از پزشکان و اساتید منتخب و پرسنلی مجرب، بهعنوان یک مرجع بینالمللی در حوزه ارتوپدی و درمان ارتوپدی شناخته میشود و طیف وسیعی از خدمات از جمله جراحی دیسک و ستون فقرات، طب سوزنی، آبدرمانی، فیزیوتراپی و ماساژدرمانی را ارائه میدهد.
این کلینیک با بهرهگیری از تیمی از پزشکان و جراحان مجرب و حرفهای، به بیماران کمک میکند تا با روشهای مختلف و بدون نیاز به جراحیهای سنگین، به بهبودی کامل دست یابند. با مراجعه به این مرکز، شما میتوانید از خدمات تشخیصی و درمانی پیشرفته در زمینه مشکلات اسکلتی عضلانی بهرهمند شوید.
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید