کمردرد مشکلی است که بسیاری از افراد آن را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند؛ این عارضه به دلایل مختلفی ایجاد میشود که یکی از علل مهم بروز آن، سندروم مفصل فاست است. این بیماری با التهاب و آسیب به مفاصل کوچک پشت مهره‌ها همراه است و پزشک متخصص ارتوپدی برای تشخیص آن از یک سری روش‌ها و آزمایش‌ها کمک می‌گیرد.
در این مقاله ضمن بررسی کامل این بیماری به راه‌های درمان مفصل فاست و مواردی برای کاهش درد پرداخته‌ایم که با استفاده از این تکنیک‌ها بتوانید درد ناشی از این بیماری را کاهش دهید و راحت‌تر به زندگی روزمره خود بپردازید.
آناتومی مفصل فاست
نام علمی مفصل فاست، زیگاپوفیزیال یا آپوفیزیال (zygapophyseal or apophysea jointl) است. شاید برای شما سؤال پیش بیاید که مفصل فاست کجاست؟ مفصل فاست در پشت ستون فقرات قرار دارند در واقع هر مهره در قسمت بالا و پایین به دو مفصل فاست متصل است که اتصال بین ستون فقرات را برعهده دارد. ریشههای عصبی پس از عبور از مفاصل فاست ازطریق نخاع به سایر قسمتهای بدن مانند پا، گردن و... می‌رود.
سطوح مفصل فاست توسط غضروف مفصلی پوشانده شده است. غضروف مفصلی به‌صورت مایع صاف و لاستیکی در انتهای اکثر مفاصل قرار دارد. جالب است بدانید غضروف مفصلی هم توسط کپسول احاطه شده است و این کپسول مایعی به نام سینوویال تولید میکند که حرکت دو استخوان در کنار هم را آرام و از اصطکاک آن جلوگیری میکند. مفاصل فاست بسته به منطقه قرارگیری در بدن جهت‌گیری‌های مختلفی دارند که عبارت‌اند از:
- ناحیه دهانه رحم: ۴۵ درجه، تمام حرکات مانند خم‌شدن، چرخش و.... امکان‌پذیر است.
- مهرههای گردنی: ۴۵ درجه، باعث حرکات مفصلی فوقانی به سمت عقب و بالا و مفصلی تحتانی روبه‌جلو و پایین است.
- ستون فقرات قفسه سینه:۶۰ درجه، خم‌شدن و چرخش جانبی؛ بدون خمش
- ناحیه کمر:۹۰ درجه
سندروم مفصل فاست چیست؟
همانطور که در ابتدای مقاله هم توضیح مختصری دادیم، سندرم مفصل فاست یک اختلال مفصلی مربوط به مفاصل فاست و عصب است و باعث درد موضعی یا درد ارجاعی در بدن میشود. درد موضعی باعث ایجاد درد در قسمت پایین کمر ولی درد ارجاعی باعث ایجاد درد در قسمتهای متفاوت بدن مانند باسن، ران، زانو، شکم یا لگن میشود.
در واقع این سندرم یک نوع بیماری کمتر شناخته شده در حوزه پزشکی است که تأثیر بسزایی در زندگی روزمره فرد دارد؛ بهه دلایل مختلف ایجاد و باعث بروز درد در ناحیه کمر و گردن میشود که البته با راهکارهای مناسب درمانی میتوان این بیماری را تا حدودی مدیریت کرد.
۵۵ درصد درد سندرم فاست در مهرههای گردن و ۳۱ درصد آن مربوط به کمر است. به گردن درد ناشی از آن، سندروم مفصل فاست گردن و به کمردرد ناشی از آن، سندرم مفصل فاست کمر می‌گویند. این سندروم علائم مشخصی دارد که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم و پیشنهاد می‌کنیم اگر این علائم را مشاهده کردید، حتما به متخصص ارتوپدی مراجعه کنید تا تحت ارزیابی دقیق قرار بگیرید.
علائم سندروم مفصل فاست
علائم سندرم فاست به‌صورت مبهم یا مزمن آغاز میشود به‌طوری‌که بیماری سندرم فاست باعث ایجاد مشکل در انجام وظایف روزانه فرد خواهد شد. تغییراتی که در آرتروز بر اثر این بیماری ایجاد شده است باعث آسیب عصبی میشود که علائم آن به‌صورت زیر است:
- درد
- سوزش درد عصب
- ازدست‌دادن تحرک
- اسپاسم عضلانی
- ضعف عضلانی
- بی‌حسی
- احساس سنجاق و سوزن زدن
- خشکی
- مشکل در راه‌رفتن فرد و ایجاد خمیدگی در ناحیه کمر
علائم سندرم فاست در ناحیه کمر، به دلیل نیرو اضافی بالاتنه باعث ایجاد درد مبهم در کمر، قسمت ستون فقرات، باسن و پشت رانها میشود. اگر فرد دچار مفصل فاست گردن باشد علائم آن به‌صورت زیر است:
- گردن درد
- ایجاد سردرد
- مشکل در حرکت‌دادن سر (در هنگام چرخاندن سر برای نگاه‌کردن به چپ یا راست)
در موارد شدیدتر فرد ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
- درد در قسمت فوقانی گردن
- درد در شانه‌ها
- کمردرد
- درد در پشت سر
- کاهش دامنه حرکتی
اگر با این دردها درگیر هستید به‌طوری‌که روزمرگی شما را دچار اختلال کرده است و نیاز به درمان ارتوپدی یا فیزیوتراپیست در تهران دارید، کافی است با کلینیک ارتوپدی پزشک اول تماس گرفته یا اگر ساکن تهران هستید، به‌صورت حضوری به کلینیک مراجعه کرده تا راهنمایی لازم را دریافت کنید.
علل بروز سندروم مفصل فاست
امکان ابتلا این بیماری در مردان و زنان در بازه سنی بین ۴۰ تا ۷۰ سال بیشتر است و امکان بروز در افراد مبتلا به آرتروز یا افرادی که دچار آسیب یا ضربه ستون فقرات شده‌اند، بیشتر است.
عوامل دیگر که ممکن است باعث سندرم فاست شوند عبارت‌اند از:
- اضافه‌وزن یا چاقی
- شکستگی ستون فقرات
- خم‌شدن یا پیچش مکرر
- سبک زندگی نامناسب از جمله کمتحرک بودن
- کششهای ناگهانی و شدید
- رباطهای پاره شده
- تصادف، سقوط یا آسیب ورزشی
- تحلیل ستون فقرات
- افراد درگیر بیماری آرتروز
تفاوت سندروم مفصل فاست و سندروم پیریفورمیس
در اینجا لازم است به تفاوت این دو بیماری بپردازیم. درد مفصل فاست در ناحیه کمر شروع شده و دردی آزاردهنده است که با انجام فعالیتها و حرکات سنگین شدیدتر میشود؛ اما سندروم پیریفورمیس درد عضله پیریفورمیس است که باعث تحریک ناحیه باسن یا ایجاد فشار عصب سیاتیک میشود. احساس درد در باسن یا پا است اغلب عمیق و گاهی به‌صورت سوزن‌سوزن‌شدن همراه است. بیمار باید از نشستن طولانی، بالارفتن از پله و دویدن جلوگیری کند.
عوارض سندروم مفصل فاست
گاهی اوقات بیماران درد (درد سیاتیک) در طول روز را تجربه می‌کنند؛ دردی که به قسمتهای مختلف بدن مانند به باسن، ران، پا سرایت کرده و بر اثر درد مداوم فرد دچار ضعف و خستگی عضلانی میشود. فرسایش یا التهاب غضروف در فرد باعث بروز درد شده و گاهی اوقات تشدید درد به حدی میرسد که با کوچکترین لمس یا فشار سبک به پوست، فرد درد بیشتری را احساس میکند. بعضی‌اوقات که مفاصل فاست در ستون فقرات بیش از اندازه‌بزرگ شود باعث بیماری شایع به نام هیپرتروفی مفاصل فاست در فرد میشود.
در حالت کلی عوارض سندروم مفصل فاست عبارت‌اند از:
- درد کمر یا گردن
- سفتی و کاهش دامنه حرکت
- اسپاسم عضلانی
- افزایش درد هنگام ایستادن یا راه رفتن طولانی
- کاهش درد هنگام نشستن یا خم شدن
روش تشخیص سندروم مفصل فاست
تشخیص سندروم مفصل فاست تنها با دریافت شرح‌حال بیمار امکان‌پذیر نیست برای تشخیص درست سریع این بیماری نیاز به ترکیبی از روشهای بالینی و تصویربرداری است که تصویربرداری اعتبار تشخیص بالایی در بیماری فاست دارد. در ادامه این بخش به روشهای تشخیص این سندروم می‌پردازیم:
معاینه بالینی
پزشک معمولا تاریخچه بیمار را بررسی و سؤالاتی درباره شروع بیماری، شدت و نوع درد، مکان درد، و عوامل تشدیدکننده آن می‌پرسد. همچنین میتواند معاینه فیزیکی را آغاز کند با معاینه نقاط حساس البته قابل‌ذکر است که مفصل فاست قابل‌لمس نیست؛ اما با لمس در نواحی اطراف در تحریکپذیری و ایجاد درد بی‌تاثیر نیست و همچنین انعطافپذیری و بررسی توانایی حرکت فرد از قبیل چرخش و خم‌شدن جهت معاینه بالینی مفید است.
تصویربرداری
- تصویربرداری با اشعه X : پزشک میتواند با کمک تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray) به تغییرات استخوانی مانند شکستگیها یا مشکلات دیگر در ناحیه مفاصل فاست پی ببرد.
- MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی): این نوع تصویربرداری به ما کمک میکند که مواردی که توسط اشعه ایکس مشاهده نشده است را با جزئیات مشاهده کرد و راحت‌تر به بررسی بافت‌های نرم، اعصاب، و وضعیت دیسک‌های بین مهره‌ای پرداخت.
- سی‌تی‌اسکن: در برخی موارد، سی‌تی‌اسکن (CT scan) برای بررسی دقیق‌تر آنوتامی مفاصل و استخوان‌ها کمک گرفته میشود.
- نوار عصب: نوار عصب میتواند به تشخیص مشکلات عصبی که در ارتباط با درد است کمک کند.
- تزریق‌ها: در بعضی موارد، داروی بیحس را در محل مفصل فاست تزریق کرده که با کاهش یا افزایش درد برای تأیید یا ردکردن این بیماری استفاده میشود. اگر کاهش درد اتفاق بیفتد، نشان‌دهنده تایید این بیماری است.
راه‌های درمان سندروم مفصل فاست
لازم است پزشک متخصص بدون ایجادکردن اضطراب به بیمار، در مورد وضعیت و توصیه لازم از قرارگیری بدن و... آموزش دهد و راه‌های درمان سندروم مفصل فاست به طور کامل توضیح دهد تا بیمار از روند درمان و کنترل بیماری آگاه باشد. در ادامه این بخش راه‌های درمان این بیماری را بررسی کرده‌ایم.
گرما و سرما درمانی
گرما و سرمادرمانی روش مفیدی برای درمان سندرم مفصل فاست است که به کاهش درد ناشی از سندروم فاست کمک میکند.
- گرما باعث افزایش گردش خون و باعث شل کردن عضلات میشود و خون بیشتری به بافتها رسیده و درد مفصل فاست را کاهش میدهد.
- سرمادرمانی در مواردی که درد تشدید شده است به مدت بیشتر از ۲۰ دقیقه در محل آسیب‌دیده گذاشته شود تا باعث کاهش جریان خون شده و درد را بیحس کند.
شما میتوانید از کمپرس‌های سردوگرم با هم یا جداگانه استفاده کنید تا متوجه تأثیر آن شوید.
داروها
داروهای مفید برای درمان سندروم مفصل فاست شامل موارد زیر است:
- داروهای ضدالتهابی خوراکی
- کرمها یا مرهمهای موضعی
- شل‌کننده‌های عضلانی
- تزریق استروئیدها
فراموش نکنید این داروها باید توسط پزشک تجویز شود.
فیزیوتراپی و ورزش
ورزش مناسب میتواند در روند بهبودی و سرعت بهبودی سندروم مفصل فاست اثرگذار باشد. یک فیزیوتراپیست خوب به شما کمک میکند تا یاد بگیرید که چگونه عضلات پا، شکم و کمر خود را به‌درستی کشش دهید و بعد از یادگیری به‌تنهایی میتوانید این فعالیت را در منزل انجام دهید و باعث کاهش درد و تسریع در بهبودی شما شود.
سعی کنید وضعیت مناسب خود را در راه‌رفتن و نشستن حفظ کرده و از خم‌شدن کمرتان خودداری کنید. اگر پشت میز کار هستید صندلی پشتی و دسته‌دار انتخاب کنید. هرگز فعالیت روزانه را کم نکنید و تاحدامکان فعال باشید. همچنین در هنگام شب، زمان خواب وضعیت بدن خود را تنظیم کرده که دچار درد شبانه سندروم مفصل فاست نشوید.
برخی از متخصصان پزشکی براین عقیده هستند زمانی که درد کنترل شود، میتوان تمرینات کششی و تقویتی را آغاز کرد. تمرینهای کششی باید متعادل و منظم باشد. تمرینهای مداوم میتواند تعادل را به عضلات ستون فقرات و لگن بازگردانند. کلیه تمرینات باید در اتاق درمان زیر نظر فیزیوتراپیست انجام شود. قبل از هر تمرین، فیزیوتراپیست باید توضیحات شفاهی و دستورالعمل لازم را در موقعیت‌های مختلف به بیمار ارائه دهد تا تمرینات براساس اصولی انجام شود. تمام هدف فیزیوتراپیست ثبات درمانی و تقویت عضلات است.
توصیه می‌کنیم که حتما به بهترین کلینیک و مرکز درمانی ارتوپدی مراجعه کنید. کلینیک ارتوپدی پزشک اول در تهران درصورتی‌که مشخص شود بیماری شما با درمان غیرجراحی قابل‌کنترل است، با کمک بهترین متخصص ارتوپدی مجموعه یا انجام فیزیوتراپی به تسکین درد شما کمک میکند.
گزینه‌های جراحی
اگر روشهای درمان بالا در کاهش درد به شما کمک نکرد، پزشک متخصص ارتوپدی احتمالا در مورد جراحی با شما صحبت میکند. روشهای متفاوتی در جراحی برای بیماری سندرم مفصل فاست وجود دارد که پزشک با بررسی وضعیت شما جراحی مناسب را انتخاب و توصیه میکند. جراحی باعث کاهش یا ازبین‌رفتن درد و بهبود کیفیت زندگی شما میشود.
چگونه از سندروم مفصل فاست پیشگیری کنیم؟
درست است که درمان قطعی برای بیمار مفصل فاست وجود ندارد؛ اما درد آن را میتوان با داشتن مدیریت درست و تغییر سبک زندگی کنترل کرد. مواردی مانند کم‌کردن وزن اضافه، ورزش، فیزیوتراپی، دارو منجر به کم‌شدن درد شده است.
تمرینات ورزشی برای سندروم مفصل فاست
برای سندروم مفصل فاست یک سری تمرینات ورزشی هم توصیه میشود که در مدیریت درمان و بهبود آن موثر است. این تمرینات عبارت‌اند از:
- زانو به سینه: به پشت دراز کشیده و عضلات شکم خود را به‌آرامی سفت کرده و هر دوزانو را به سمت قفسه سینه بلند کنید. زانوهای خود را به مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه در آغوش بگیرید، سپس استراحت کنید.
- شیب خلفی لگن: به پشت دراز بکشید و پاهای خود را صاف روی زمین و زانوها را خم کنید. پایین خود را جمع کنید و کمر خود را صاف روی زمین فشار دهید. ۲۰ تا ۳۰ بار تکرار کنید.
- پیاده‌روی: پیاده‌روی به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه و انجام ورزش هوازی میتواند درد را کاهش دهد و به بهبود خلق‌وخو و کاهش درد کمک کند.
- ژست گربه: بازدم کنید و ستون فقرات خود را به سمت سقف قوس دهید و مانند گربه پشت خود را گرد کنید. چانه خود را به سمت سینه خود بکشید و این وضعیت را برای چند ثانیه نگه دارید. این قسمت از تمرین عضلات کمر و گردن شما را کشش میدهد.
- لمس انگشت ایستاده: بایستید، پاها را به‌اندازه عرض باسن از هم باز کنید و پشت را صاف نگه دارید. سعی کنید باسن خود را تا جایی که میتوانید خم کنید (به صورت لولا قرار بگیرد) و سعی کنید انگشتان دست را به انگشتان پا برسانید (تا آنجا که راحت باشد)، ۲۰-۳۰ ثانیه خود را در این وضعیت نگه دارید و سپس به‌آرامی به سمت بالا بچرخید. روی صندلی بنشینید و دست خود را در قوس کمر قرار دهید. شکم خود را به داخل بکشید و سعی کنید باسن را بکشید و تا 10 ثانیه در این حالت بمانید. به‌تدریج این زمان را به یک دقیقه برسانید.
جمع‌بندی
سندروم مفصل فاست جز اختلالات شایع ستون فقرات است که باعث درد و ناتوانی حرکتی در ناحیه کمر و گردن میشود. این سندرم تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی فرد دارد. تشخیص زودهنگام این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است و درمان به‌موقع به کاهش درد و بازگرداندن عملکرد طبیعی فرد کمک بسزایی میکند.
برای این بیماری درمان‌های مختلفی از جمله فیزیوتراپی، داروهای مسکن و در موارد خاص، جراحی پیشنهاد میشود. اگر در اطراف شما کسی هست که با علائم ذکر شده مواجه هست، دراسرع‌وقت به متخصص ارتوپدی مراجعه کرده که باتوجه‌به وضعیت ستون فقرات جهت پیشگیری بیماری راهکارهای درمانی را ارائه دهد و شما را به سمت زندگی فعال و بدون درد هدایت کند.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید