علت و نحوه درمان تغییر شکل استخوان‌ها چیست؟

تغییر شکل استخوان یکی از مشکلاتی است که می­‌تواند به دلایل متنوعی از جمله عوامل ژنتیکی، محیطی و همچنین اختلالات متابولیکی به وجود آید. این تغییرات نه ‌تنها بر روی ظاهر بدن تأثیر می­‌گذارند، بلکه می­‌توانند منجر به بروز درد و محدودیت­‌های حرکتی نیز شوند. در این مقاله قصد داریم به بررسی علل اصلی تغییر شکل استخوان ‌­ها بپردازیم و راهکار­های درمانی موجود را معرفی کنیم. با ما همراه باشید تا با دنیا­ی پیچیده استخوان­‌ها بیش­تر آشنا شویم و روش­‌های پیشگیری و درمان این وضعیت را مورد بحث قرار دهیم.

منظور از تغییر شکل استخوان چیست؟

تغییر شکل استخوان به معنای تغییر در ساختار، اندازه یا شکل استخوان در بدن است که باعث انحراف در شکل یا اندازه استخوان از لحاظ طول با اندازه نرمال آن است. شدت این انحرافات متفاوت است اگر انحرافات خفیف باشد تأثیر کمی بر زندگی روزمره فرد دارد؛ اما اگر تغییر شکل شدید باشد تحرک و عملکرد فرد را دچار مشکل کرده به‌طوری‌که باید فرد برای درمان اقدام کند.

این تغییر شکل در اندام­های مختلف بدن به صورت زیر است

• تغییر شکل استخوان انگشت دست: بیماری آرتریت باعث تغییر شکل استخوان انگشت دست شده و این بیماری به علت ضربات ناگهانی در ناحیه مفاصل دست ایجاد می‌شود. با بروز این بیماری متاسفانه تغییر شکل ظاهری و کلفت شدن بند انگشتان را در فرد شاهد هستیم.
• تغییر شکل استخوان لگن: ساییدگی مفصل ران باعث بیماری آرتروز لگن یا آرتروز مفصل ران می­‌شود و این در صورتی است که تغییر شکل استخوان لگن اتفاق افتاده است.
• تغییر شکل استخوان زانو: در تغییر شکل استخوان زانو، ارتباط نامناسب بین استخوان درشت­‌نی و ران باعث پای ضربدری و پای پرانتزی می­‌شود.

بد نیست بدانید که بیماری پاژه استخوان یا استئیت دفورمانس در واقع نوعی بیماری تغییر شکل استخوان است که باعث ضعف استخوان، آرتروز، تغییر شکل استخوان پا، ستون فقرات، ساق پا، لگن یا شکستگی نیز می­شود.

علل تغییر شکل استخوان

دلایل مختلفی برای ناهنجاری­های استخوانی وجود دارد. بعضی ناهنجاری­ها مادرزادی از بدو تولد که گاه با رشد کودک رفع شده است؛ اما در بعضی موارد نیاز به درمان دارد.

شایع‌ترین علت تغییر شکل استخوان عبارت‌اند از:

• آسیب­‌ها: شکستگی، تصادفات رانندگی، سقوط یا ضربه می­تواند باعث تغییر شکل استخوان شود.
• بیماری­‌ها: بیماری­‌هایی از جمله آرتروز، بیماری پاژه، راشیتیسم، استئومالاسی، استئودیستروفی پاراتیروئید، سندرم کوشینگ، دیسپلازی فیبروی استخوان، پوکی‌استخوان یا عفونت­‌های استخوان می­‌توانند منجر به تغییر شکل استخوان شوند.
• اختلالات ژنتیکی: برخی از اختلالات ژنتیکی که طور مادرزادی به نوزاد رسیده باعث تغیر شکل استخوان می­شود.
• رشد غیرطبیعی: در دوران رشد، رشد نا­متعادل استخوان باعث بد­شکلی استخوان می­شود مانند بیماری اسکولیز که در اثر رشد نا­متعارف غضروف اپی­فیزی ایجاد شده است.

علائم تغییر شکل استخوان

علائم تغییر شکل استخوان باتوجه ‌به شرایط بیمار متفاوت است گاهی ممکن است فرد بیمار علامتی نداشته باشد مگر اینکه به دلیل شکستگی یا آسیب­‌دیدگی متوجه این بیماری خاموش شود. گاه نیز فرد علائمی از درد را در بدن تجربه می­کند.

علائم عمومی بیماری تغییر شکل استخوان شامل موارد زیر است:

• درد استخوان: احساس درد ممکن است به‌صورت دوره­ای یا مداوم باشد.
• تورم: ممکن است فرد در ناحیه استخوان شاهد التهاب و ورم باشد.
• تغییر شکل ظاهری: تغییر شکل در اندازه، کج­‌شدن یا برجسته­‌شدن غیر­عادی ایجاد شود.
• اختلال در حرکت: کاهش دامنه حرکت و انعطاف­‌پذیری اتفاق بیفتد.
• صدا­های غیرعادی: صدا­های غیر­عادی مانند خردشدن یا جیرجیر در حین حرکت ایجاد شود.
• کاهش قدرت عضلانی: ضعف در عضلات اطراف استخوان و ایجاد درد در مفاصل ایجاد شود.
• انحراف در وضعیت بدن: مشکلات و ناهنجاری­‌هایی در وضعیت بدن، مثلاً قوز کردن یا پا­های کج ایجاد شود.

درصورتی‌که درگیر علائم بیماری پاژه استخوان که معرفی کردیم هستید برای ارزیابی دقیق­تر و تشخیص زودهنگام، به پزشک ارتوپد یا جراح ارتوپد مراجعه کنید.

عوارض تغییر شکل استخوان

عوارض متعددی که در اثر تغییر شکل استخوان ایجاد شده است عبارت‌اند از:

• درد و ناراحتی: تغییر شکل استخوان­‌ها به اعصاب و بافت­‌های نرم اطراف، فشار وارد می­کند که منجر به درد مزمن و ناراحتی می­شود.
• کاهش دامنه حرکتی: تغییر شکل استخوان‌­ها، حرکت مفاصل را محدود و دامنه حرکتی فرد را کاهش می­دهد.
• مشکلات ایستادگی و تعادل: تغییرات ظاهری استخوان بر روی تعادل فرد تأثیر گذاشته و باعث زمین‌خوردن و آسیب­‌دیدگی در فرد می­شود.
• آرتروز: این بیماری غیرالتهابی مفاصل باعث تغییر شکل استخوان در فرد می­شود.
• نا­رسایی قلبی: بیماری پاژه، قلب را مجبور به پمپ‌زنی بیش­تر خون در نواحی آسیب‌دیده می­کند در افراد مبتلا به بیماری قلبی باعث افزایش حجم کار قلب و در نهایت منجر به نارسایی قلبی می­شود.
• اختلالات در فعالیت‌­های روزمره: درد و ناتوانی ناشی از تغییر شکل استخوان­‌ها ممکن است فعالیت­‌های روزمره مانند راه‌رفتن، نشستن و بالارفتن از پله‌­ها را دچار مشکل می­کند.
• مشکلات روحی و روانی: ناتوانی‌­های جسمی می­‌تواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد و منجر به مشکلات افسردگی و اضطراب شود.
• بیماری پاژه استخوان: بیماری پاژه استخوان با ایجاد استخوان جدید غیر­طبیعی، استخوان قدیم را از مکان خود خارج کرده و باعث تغییر شکل، درد و اختلال در فرد می­شود.

علائم این بیماری شامل موارد زیر است:

• لگن: در صورت درگیری لگن باعث درد مفصل ران می­شود.
• جمجمه: گاه این بیماری باعث رشد بیش از حد استخوان جمجمه شده است باعث کاهش شنوایی یا سردرد شود.
• ستون فقرات: اگر ستون فقرات تحت‌تأثیر قرار گیرد به عصب­های اطراف فشار وارد می­شود و فرد احساس بی­حسی در نواحی درگیر می­کند.
• پا: ضعیف­‌شدن استخوان‌­ها باعث بد­شکلی استخوان در پا­ها و موجب آرتروز در زانو یا لگن می­شود.

علت این بیماری به طور قطعی مشخص نشده است، اما محققان براین باورند که علت آن ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی است. درمان بیماری پاژه استخوان بیشتر توسط دارو قابل‌کنترل است؛ ولی در بعضی موارد بنا به تشخیص متخصص، جراحی پیشنهاد می­شود.

روش تشخیص تغییر شکل استخوان

شرح کامل خود را برای تشخیص سریع­تر با پزشک متخصص در میان بگذارید تا دکتر به بررسی و تشخیص دقیق­تر بیماری­‌های مربوط به استخوان و مفاصل بپردازد. تمام موارد ذکر شده در تشخیص بیماری تغییر شکل استخوان کمک دهنده است.

• معاینه بالینی:  پزشک ممکن است با معاینه بالینی و مشاهده تغییرات در ظاهر استخوان و یا ورم نوع بیماری را تشخیص دهد.
• تصویربرداری: رادیوگرافی به پزشک کمک می‌­کند تا تغییرات ساختاری استخوان­‌ها و مفاصل را ببیند. ضمن اینکه درصورتی‌که پزشک نیاز به تصاویر با جزئیات ریزتر داشته باشد، سی‌تی‌اسکن را توصیه می­کند. همچنین ممکن است برای بررسی تغییرات بافت نرم اطراف استخوان­‌ها، ام آر آی را پیشنهاد دهد. البته اسکن رادیوایزوتوپ هم کمک بسیاری در تشخیص مشکلات استخوانی به‌ویژه عفونت­ها و تومور استخوانی دارد و ممکن است پزشک آن را درخواست کند.
• آزمایش­‌های آزمایشگاهی: انجام آزمایش خون جهت بررسی ویتامین­ها یا مواد معدنی مثل کلسیم یا ویتامین D و هم‌چنین آزمایش تراکم استخوان جهت سنجیدن میزان سفتی و استحکام استخوان‌­ها استفاده می‌شود.

بیوپسی یا نمونه ­برداری

علاوه بر مواردی که معرفی کردیم، ممکن است پزشک بیوپسی را هم برای تشخیص بیماری درخواست کند. درصورتی وجود توده، پزشک متخصص برای تشخیص طبیعی یا غیر­طبیعی بودن توده، نمونه ­برداری بیوپسی پیشنهاد می­دهد. که این روش، روش کم درد و قطعی برای تشخیص توده است. به‌طورکلی، بیوپسی سه نوع است:

• بیوپسی با سوزن: نمونه کوچکی از بافت توسط سرنگ یا سوزن بیوپسی از بدن خارج می­شود که توسط بی­حسی موضعی توسط پزشک انجام می­شود.
• بیوپسی باز: پزشک پوست بیمار را پس از بی‌حسی موضعی یا بیهوشی شکافته، مقداری از بافت را جهت نمونه‌­برداری از بدن فرد خارج می­کند.
• بیوپسی کلی: این روش اغلب برای بیماری­های مشکوک به تومور به کار می‌­رود در این روش کل بافت توسط پزشک برداشته می­شود.

راه‌های درمان تغییر شکل استخوان

چندین درمان ارتوپدی غیر­جراحی و جراحی در دسترس است. پزشک یا جراح ارتوپد باتوجه ‌به سن، سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی، تصویربرداری و آزمایش خون یا عصب، به‌دقت موقعیت بیمار را ارزیابی کرده و بهترین راه درمان را پیشنهاد می­دهد.

• فیزیوتراپی: حرکات درمانی باعث تقویت عضلات اطراف استخوان شده که به بهبود عملکرد و کاهش درد کمک کرده است.
• دارو­ها: استفاده از دارو­های ضد التهابی غیر­استروئیدی، مسکن­‌ها یا دارو­های خاصی که بر روی متابولیسم استخوان تأثیر می­‌گذارند.
• بریس ارتوپدی: استفاده از بریس­ها جهت اصلاح و پشتیبانی از استخوان جهت بهبود عملکرد یا کاهش درد کمک خواهد کرد و از پیشرفت بد­شکلی جلوگیری می­کند.
• عمل جراحی: گاهی اوقات تغییر شکل استخوان شدید است به‌طوری‌که عملکرد طبیعی فرد را مختل کرده است. در این صورت، عمل جراحی شامل اصلاح شکل استخوان، تعویض مفصل یا حتی تراپی استخوان است.

رایج­ترین روش جراحی برش دقیق استخوان است که این روش اصلاحی، استئوتومی نامیده می­شود. جراح پس از اصلاح تغییر شکل استخوان، از میله­های فلزی، پیچ­ها یا صفحات که در زیر پوست باقی می­مانند برای تنظیم استخوان­ها استفاده می­کند.

پیشگیری از تغییر شکل استخوان

جهت پیشگیری از تغییر شکل استخوان­‌ها می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغذیه مناسب: مصرف مناسب میوه­ها، سبزیجات، پروتئین­ها، لبنیات و غلات؛ استفاده از مکمل­های ضروری مانند کلسیم، ویتامینA ،C ،D، امگا 3
• فعالیت بدنی: ورزش منظم مانند تمرینات تعادلی، پیاده‌روی، دویدن، دوچرخه‌­سواری و ورزش­‌های گروهی می­‌توانند مفید باشند.
• معاینه و مراقبت پزشکی: مشاوره با پزشک برای بررسی سلامت استخوان‌­ها و پیشگیری از مشکلات می­‌تواند مؤثر باشد.
• سبک زندگی سالم: تغییرات سبک زندگی مانند ترک دخانیات، کاهش مصرف الکل و دوری از استرس به بهبود وضعیت استخوان کمک می­کند.

جمع‌بندی

تغییر شکل استخوان تأثیرات چشم­گیری بر کیفیت زندگی فرد دارد آگاهی از علائم و عوامل، و مراجعه به پزشک در صورت بروز تغییرات غیر عادی می­‌تواند به حفظ سلامت استخوان­‌ها و جلوگیری از عوارض شدید­تر کمک کند. با اتخاذ سبک زندگی سالم و بررسی‌­های پزشکی منظم، می­‌توان خطر تغییر شکل استخوان و عوارض ناشی از آن را به حداقل رساند.