انگشت چنگالی؛ با انواع، علل، علائم و روش‌های درمان آن آشنا شوید

انگشت چنگالی یکی از مشکلات شایع پا است که متاسفانه اگر درمان نشود، تاثیرات قابل‌توجهی بر زندگی روزمره افراد خواهد داشت. این عارضه که به‌صورت خمیدگی غیرطبیعی انگشتان پا دیده می‌شود و از آنجا که انگشت پا خصوصا انگشت دوم خم شده و شبیه چنگال یا چکش است، به نام انگشت چکشی هم شناخته می‌شود.

البته این بیماری فقط ظاهر پا را تحت‌تأثیر قرار نمی‌دهد، بلکه باعث بروز درد، محدودیت در حرکت و حتی مشکلات جدی در راه‌رفتن نیز می‌شود. بروز این عارضه دلایل متعددی دارد که از عوامل ژنتیکی و اختلالات ساختاری تا عادت‌های نادرست حرکتی و انتخاب کفش نامناسب متغیر است.

درمان انگشت چنگالی نیازمند رویکردی تخصصی است که شامل تشخیص دقیق و روش‌های درمانی مؤثر می‌شود. متخصص پا و فوق تخصص ارتوپدی دو نقش کلیدی در این فرآیند ایفا می‌کنند؛ این متخصصان با استفاده از دانش و تجربه خود، به افراد کمک می‌کنند تا از درد و مشکلات مرتبط با این عارضه رهایی یابند و به بهبود کیفیت زندگی خود دست یابند.

در این مقاله به بررسی کامل علل ایجاد انگشت چنگالی، علائم آن و روش‌های مختلف درمانی، از جمله مداخلات غیردارویی، فیزیوتراپی و جراحی می‌پردازیم.

انگشت چنگالی چیست؟

همانطور که در مقدمه هم به اختصار توضیح دادیم، انگشت چنگالی یا انگشت چکشی به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن انگشتان پا، خصوصاً انگشت دوم، به شکل خمیده و قوسی غیرطبیعی در می‌آیند. در این حالت، مفاصل انگشت به‌طور غیرعادی خم شده و انگشت به سمت پایین خم می‌شود که به آن ظاهری شبیه چنگال می‌دهد. این مشکل در میان افراد بزرگسال شایع‌تر است و به دلیل تغییرات در ساختار و عملکرد طبیعی انگشتان پا به‌وجود می‌آید.

این وضعیت به دو نوع اصلی انگشت چنگالی انعطاف‌پذیر و انگشت چنگالی ثابت تقسیم می‌شود.

1. انگشت چنگالی انعطاف‌پذیر: در نوع انعطاف‌پذیر، خمیدگی انگشت در حالت اولیه وجود دارد؛ اما با اعمال فشار یا کشش می‌توان انگشت را صاف کرد.
2. انگشت چنگالی ثابت: در نوع ثابت، خمیدگی انگشت دائمی شده است و حتی با فشار دست نیز به حالت اولیه بازنمی‌گردد.

شناخت انواع مختلف انگشت چنگالی اهمیت بسیاری دارد، زیرا هر یک از این دو نوع ممکن است نیاز به روش درمانی خاصی داشته باشند.

انگشت چنگالی پا نه‌تنها به ظاهر انگشتان آسیب می‌زند بلکه همانطور که قبلا هم گفتیم فردی که به آن دچار می‌شود درد، مشکلات حرکتی و دشواری در راه رفتن را تجربه می‌کند. ضمن اینکه افراد مبتلا ممکن است با ناراحتی‌های مختلفی همچون التهاب، تاول و زخم‌های پوستی نیز مواجه شوند که این مشکلات در طولانی‌مدت خطر ابتلا به عوارض پیچیده‌تری را افزایش می‌دهد.

انواع انگشت چنگالی

همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، انگشت چنگالی به دو نوع اصلی انعطاف‌پذیر و ثابت تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی بر اساس میزان انعطاف‌پذیری و شدت خمیدگی انگشتان انجام می‌شود که درک تفاوت‌های آن‌ها برای انتخاب روش‌های درمانی مناسب ضروری است.

• انگشت چنگالی انعطاف‌پذیر: در این نوع، انگشتان پا به‌صورت خمیده و قوس‌دار به نظر می‌رسند، اما هنوز قابلیت بازگشت به حالت طبیعی خود را دارند. این نوع از انگشت چنگالی معمولاً با تغییراتی در سبک زندگی، استفاده از کفش‌های مناسب و تمرینات فیزیوتراپی قابل اصلاح است. متخصص پا با بررسی شرایط و درجه خمیدگی، ممکن است به بیمار توصیه کند که از ابزارهای حمایتی مثل کفی‌های مخصوص استفاده کند.
• انگشت چنگالی ثابت: در این نوع، تغییرات ساختاری انگشتان پا دائمی و غیرقابل اصلاح با روش‌های غیرتهاجمی است. این نوع انگشت چنگالی معمولاً به دلیل تاخیر در درمان یا تشدید عوامل بروز آن ایجاد می‌شود. در این وضعیت، ممکن است جراحی به عنوان تنها راه مؤثر برای اصلاح انگشت و رفع درد توصیه شود.

تفاوت بین این دو نوع به متخصص پا و فوق تخصص ارتوپدی کمک می‌کند تا بر اساس شدت خمیدگی و وضعیت بیمار، روش درمانی مناسب را انتخاب کنند.

علل بروز انگشت چنگالی

علت انگشت چنگالی به عوامل متعددی مرتبط است. یکی از مهم‌ترین عوامل، انتخاب کفش‌های نامناسب است. کفش‌هایی با پنجه باریک و پاشنه بلند فشار زیادی به انگشتان پا وارد می‌کنند و در طولانی مدت موجب خمیدگی غیرطبیعی انگشتان می‌شوند. این مشکل خصوصاً در میان افرادی که از کفش‌های تنگ یا پاشنه‌دار برای مدت طولانی استفاده می‌کنند، شایع‌تر است.

یکی دیگر از علت‌های انگشت چنگالی ضعف عضلات پا است. عدم تعادل در عضلات انگشتان باعث می‌شود که برخی عضلات بیشتر از سایرین تحت‌فشار قرار بگیرند و انگشتان به حالت چنگالی درآیند. این مشکل یا به‌دلیل پیری، بی‌تحرکی یا مشکلات عصبی به‌وجود می‌آید. برای رفع این عارضه، تمرینات تقویتی عضلات پا تحت‌نظر متخصص پا بسیار کمک‌کننده است.

عوامل ژنتیکی نیز در بروز این عارضه نقش دارند. برخی افراد به‌طور طبیعی ساختار پا و انگشتانشان به گونه‌ای است که احتمال بروز انحراف و خمیدگی در آن‌ها بیشتر است. افرادی که سابقه خانوادگی انگشت چنگالی دارند باید به مراقبت و انتخاب کفش‌های مناسب اهمیت بیشتری بدهند.

علائم انگشت چنگالی

نشانه‌های انگشت چنگالی معمولاً به شکل ظاهری و نوع درد و ناراحتی آن بستگی دارد. از جمله علائم بارز این عارضه، خمیدگی غیرطبیعی انگشتان است که در هنگام نگاه به پا، به راحتی قابل تشخیص است. این خمیدگی در یک یا چند انگشت پا بروز می‌کند و ظاهر ناخوشایندی به پا می‌دهد.

درد و ناراحتی در انگشتان از دیگر علائم شایع است. افراد ممکن است در هنگام راه رفتن یا حتی در حالت ایستاده، احساس درد کنند. این درد به دلیل فشار اضافی روی انگشتان و مفاصل به‌وجود می‌آید و به مرورزمان ممکن است تشدید شود.

همچنین، به دلیل تماس مداوم انگشت خمیده با کفش، تاول‌ها و زخم‌هایی روی انگشت ایجاد می‌شود که این موضوع خطر بروز عفونت‌های پوستی و مشکلات جدی‌تر را افزایش می‌دهد.

بعضی از بیماران ممکن است علائم دیگری مانند سوزش، تورم و التهاب در اطراف مفاصل انگشتان تجربه کنند. این نشانه‌ها نشان‌دهنده آسیب به بافت‌های نرم و استخوانی انگشتان است و نیاز به ارزیابی و درمان توسط متخصص پا دارد.

عوارض انگشت چنگالی

عوارض انگشت چنگالی به‌خصوص در صورت عدم درمان ممکن است بسیار آزاردهنده و حتی جدی باشد. یکی از اصلی‌ترین عوارض، ایجاد زخم‌ها و تاول‌های دردناک روی انگشتان است که به دلیل تماس مداوم با کفش رخ می‌دهد. این زخم‌ها ممکن است عفونت کنند و نیاز به مراقبت‌های پزشکی بیشتری داشته باشند.

از دیگر عوارض این بیماری، محدودیت در راه رفتن است. به دلیل درد و فشار روی انگشتان، فرد ممکن است در فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن و دویدن دچار مشکل شود. این محدودیت‌ها به مرورزمان باعث می‌شوند که فرد از فعالیت‌های فیزیکی دوری کند و کیفیت زندگی او کاهش یابد.

اگر انگشت چنگالی درمان نشود، می‌تواند منجر به تغییرات دائمی در ساختار پا شود که این امر احتمال بروز مشکلات بیشتری مانند انگشت چکشی یا کج شدن مفاصل دیگر را افزایش می‌دهد. این عوارض نیازمند درمان‌های پیچیده‌تر و در برخی موارد جراحی هستند.

روش تشخیص انگشت چنگالی

برای تشخیص انگشت چنگالی پا، ابتدا معاینه بالینی توسط متخصص پا یا متخصص ارتوپدی ضروری است. پزشک با بررسی ساختار انگشتان، میزان خمیدگی و شدت علائم، وضعیت بیمار را ارزیابی می‌کند. همچنین، سابقه پزشکی بیمار و عواملی همچون نوع کفش‌های استفاده شده نیز در تشخیص این عارضه اهمیت دارند.

در مواردی که خمیدگی و درد شدید است، احتمال آنکه پزشک فوق تخصص ارتوپدی از تصویربرداری اشعه ایکس استفاده کند تا ساختار استخوان‌ها و مفاصل را به‌دقت بررسی کند، وجود دارد. این تصویرها به پزشک کمک می‌کنند تا تشخیص دهد آیا این مشکل نیاز به درمان جراحی دارد یا خیر.

همچنین، آزمایش‌های دیگری مانند تست‌های قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات پا نیز ممکن است استفاده شود تا به پزشک کمک کند بتواند علت اصلی انحراف را شناسایی کند و بر اساس آن بهترین روش درمانی را انتخاب کند.

روش‌های درمان انگشت چنگالی

درمان انگشت چنگالی پا بسته به شدت و نوع آن، متفاوت است. در موارد خفیف، استفاده از کفش‌های راحت و پهن با کفی‌های نرم و مخصوص به کاهش درد و فشار کمک می‌کند. این کفش‌ها فشار را از روی انگشتان برداشته و اجازه می‌دهند که انگشتان در حالت طبیعی‌تری قرار بگیرند.

فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی نیز یکی دیگر از روش‌های مؤثر برای درمان انگشت چنگالی خصوصا درمان انحراف انگشت دوم پا است. این تمرینات با تقویت عضلات پا و افزایش انعطاف‌پذیری، به اصلاح خمیدگی انگشتان کمک می‌کنند. پزشکان ممکن است به بیماران توصیه کنند از ابزارهای حمایتی مانند اسپلینت‌ها یا جداکننده‌های انگشت استفاده کنند تا انگشتان در وضعیت بهتری قرار بگیرند.

در موارد پیشرفته‌تر که خمیدگی انگشتان ثابت شده است و با روش‌های غیردارویی قابل اصلاح نیست، جراحی گزینه‌ای مناسب به‌شمار می‌آید. جراحی معمولاً شامل اصلاح ساختار استخوانی و بازگرداندن انگشتان به حالت طبیعی است. فوق تخصص ارتوپدی با توجه به وضعیت بیمار، نوع جراحی مناسب را انتخاب می‌کند تا بهترین نتیجه حاصل شود.

جمع‌بندی

انگشت چنگالی عارضه‌ای است که با توجه به تاثیرات آن بر کیفیت زندگی، نیاز به توجه و درمان به‌موقع است. این مشکل یا در اثر عواملی چون کفش‌های نامناسب، ضعف عضلات پا یا به دلیل ژنتیک ایجاد می‌شود و در صورت عدم درمان، عوارض جدی‌تری مانند زخم‌های پوستی، محدودیت در حرکت و تغییرات ساختاری پا را به‌دنبال خواهد داشت.  

با توجه به اینکه این عارضه می‌تواند در کیفیت زندگی فرد تاثیرات منفی داشته باشد، استفاده از دانش و تجربه پزشکان متخصص پا و متخصص ارتوپدی در تشخیص و درمان آن بسیار حائز اهمیت است. استفاده از کفش‌های مناسب، تمرینات تقویتی و در صورت نیاز، جراحی از روش‌های موثر درمان انگشت چنگالی پا است.