خار استخوانی یا استئوفیت‌ها، برجستگی‌ها یا توده‌های استخوانی هستند که اغلب در مفاصل و ستون فقرات ایجاد می‌شوند. این زائده‌ها معمولاً در نتیجه آسیب‌های مفصلی، مانند آرتروز، شکل می‌گیرند. اگرچه بسیاری از افراد با خارهای استخوانی زندگی می‌کنند بدون اینکه علائمی داشته باشند، اما در برخی موارد، این زائده‌ها می‌توانند باعث درد، محدودیت حرکتی و سایر مشکلات شوند. در این مطلب از پزشک ارتوپد، به بررسی انواع علل، علائم، تشخیص، درمان و نحوه پیشگیری از خارهای استخوانی خواهیم پرداخت.
خار استخوانی چیست؟
خار استخوانی یا استئوفیت، برآمدگی‌های استخوانی هستند که معمولاً به دلیل سایش مفاصل و افزایش سن در محل اتصال استخوان‌ها (اغلب در مفاصل و ستون فقرات) شکل می‌گیرند. این برآمدگی‌ها خود به‌تنهایی درد ایجاد نمی‌کنند، بلکه زمانی دردناک می‌شوند که به عصب‌ها، عضلات یا سایر بافت‌های اطراف فشار وارد کنند. این زائده‌ها در واقع واکنش بدن به آسیب‌های مفصلی، مانند آرتروز، هستند.
خارهای استخوانی اغلب در نواحی با فشار زیاد مانند ستون فقرات یا پاشنه پا و همچنین، در محل اتصال تاندون‌ها یا رباط‌ها به استخوان مانند لگن، زانو و شانه‌ها نیز می‌توانند تشکیل شوند. بدن برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده یا به‌عنوان واکنش به فشار، ممکن است بافت استخوانی جدیدی ایجاد کند که به‌صورت خار استخوانی ظاهر می‌شود.
انواع خار استخوانی
استئوفیت‌ها به‌طورکلی ممکن است در نقاط مختلف بدن شکل بگیرند و هر کدام علائم و عوارض خاص خود را دارند.
- خار استخوانی پاشنه (خار پاشنه): این خار در قسمت زیرین استخوان پاشنه ایجاد می‌شود و اغلب به دلیل التهاب فاشیای کف پا (بافت ضخیمی که از پاشنه تا انگشتان پا امتداد دارد) به وجود می‌آید.
- خار استخوانی زانو: معمولاً در اطراف کاسه زانو یا در محل اتصال استخوان ران به استخوان ساق پا ایجاد می‌شوند. این خارها اغلب در اثر آرتروز زانو یا آسیب‌های قبلی به زانو شکل می‌گیرند.
- خار استخوانی ستون فقرات: می‌تواند در مهره‌ها، مفاصلی که مهره‌ها را به هم متصل می‌کنند و یا در محل خروج عصب‌ها از ستون فقرات ایجاد شوند. این خارها می‌توانند باعث تنگی کانال نخاعی و فشردگی اعصاب شوند.
- خار استخوانی شانه یا بازو: معمولاً در محل اتصال استخوان بازو به کتف ایجاد می‌شوند. این خارها می‌توانند باعث درد، محدودیت حرکتی و التهاب تاندون‌های شانه شوند.
- خار استخوانی انگشتان: اغلب در مفاصل انگشتان، به‌ویژه در مفاصل انگشت شست، ایجاد می‌شوند. این خارها ممکن است باعث درد، تورم و محدودیت حرکت در انگشتان شوند.
- خار استخوانی لگن: معمولاً در محل اتصال استخوان ران به لگن یا در مفصل ساکروایلیاک (مفصل بین استخوان خاجی و لگن) ایجاد می‌شوند و می‌توانند باعث درد در ناحیه لگن، کمر و پاها شوند. نشستن طولانی‌مدت، بلندکردن اجسام سنگین و برخی بیماری‌ها مانند آرتروز می‌توانند خطر ایجاد خار استخوانی در لگن را افزایش دهند.
- خار استخوانی دست: خار استخوانی دست معمولاً در مفاصل انگشتان (مانند گره‌های بوچارد و هبردن) یا در مچ دست (مانند برجستگی کارپال) ایجاد می‌شوند و می‌توانند باعث درد، تورم، سفتی و کاهش دامنه حرکتی در انگشتان و مچ دست شوند. استفاده بیش از حد از دست، آسیب‌های مکرر و آرتروز از جمله عوامل ایجادکننده خار استخوانی در دست هستند.
خار استخوانی در چه اندام‌هایی ایجاد می‌شود؟
در بخش قبل توضیح مفصلی در مورد خارهای استخوانی یا استئوفیت‌ها دادیم که می‌توانند در هر مفصلی از بدن ایجاد شوند، اما برخی از مناطق بیشتر مستعد این عارضه هستند. معمولاً در مناطقی که استخوان‌ها به هم متصل می‌شوند و مفاصل وجود دارد، احتمال تشکیل خار استخوانی بیشتر است. برخی از شایع‌ترین مکان‌هایی که خار استخوانی در آن‌ها ایجاد می‌شود عبارت‌اند از:
- پاشنه پا
- زانو
- ستون فقرات
- انگشتان
- دست و پا
- شانه یا بازو
- لگن
دلایل بروز خار استخوانی
متوجه شدیم که خارهای استخوانی معمولاً در نتیجه آسیب‌دیدگی استخوان‌ها یا بافت‌های اطراف آن‌ها و تلاش بدن برای ترمیم این آسیب‌ها ایجاد می‌شوند. برخی از دلایل شایع بروز خار استخوانی عبارت‌اند از:
- پیری و فرسودگی طبیعی مفاصل و استخوان‌ها
- پوکی‌استخوان
- بیماری DISH (هیپراستثوز منتشر اسکلتی ایدیوپاتیک)
- آسیب‌ها و ضربه‌های وارد شده به استخوان‌ها و مفاصل
- بیماری‌های مفصلی مانند آرتروز، استئوآرتریت، روماتیسم مفصلی، لوپوس، بیماری دژنراتیو دیسک و اسپوندیلیت آنکیلوزان
- التهاب تاندون‌ها مانند تاندونیت شانه (تاندونیت روتاتور کاف) یا تاندونیت کف پا
- تنگی کانال نخاعی
- آسیب‌های فشاری مکرر
- حوادث یا آسیب‌های ورزشی
علائم خار استخوانی
در بسیاری از موارد، خارهای استخوانی علائمی ایجاد نمی‌کنند و ممکن است تا زمانی که در عکس‌برداری با اشعه ایکس برای بیماری دیگری مشخص نشوند، فرد متوجه وجود آن‌ها نباشد. بااین‌حال، در برخی موارد، ممکن است برجستگی یا برآمدگی استخوانی در نزدیکی سطح پوست قابل‌مشاهده یا لمس باشد. این برجستگی ممکن است باعث محدودیت حرکتی یا درد هنگام حرکت مفصل شود. البته علائم خار استخوانی بسته به محل تشکیل آن‌ها متفاوت است، از جمله:
- زانو: درد هنگام خم و راست کردن زانو
- ستون فقرات: باریک شدن کانال نخاعی که می‌تواند باعث فشار بر نخاع یا ریشه‌های عصبی شود و علائمی مانند ضعف، بی‌حسی یا گزگز در دست‌ها یا پاها را ایجاد کند.
- لگن: درد در ناحیه لگن، کمر یا پاها و محدودیت حرکتی در مفصل ران
- شانه یا بازو: درد هنگام حرکت بازو یا شانه و گاهی اوقات گیر کردن تاندون‌ها در اثر برخورد با خار استخوانی
- دست و پا: تغییر شکل انگشتان، درد و کاهش قدرت حرکت
- پاشنه پا: درد در پاشنه پا، به‌ویژه هنگام ایستادن یا راه رفتن طولانی
در برخی موارد هم، خارهای استخوانی ممکن است باعث درد، سوزن‌سوزن‌شدن، بی‌حسی یا ضعف در ناحیه‌ای از بدن شوند که عصب مربوطه تحت‌فشار قرار گرفته است. مراجعه به فوق تخصص پا یا دست برای تشخیص درست و دریافت بهترین نوع درمان، کمک بزرگی در سرعت‌بخشیدن به روند بهبودی خواهد کرد.
عوارض خار استخوانی
خارهای استخوانی به‌خودی‌خود معمولاً خطرناک نیستند، اما در برخی موارد، خصوصاً در ستون فقرات، عوارض جدی ایجاد می‌کنند، هرچند این موارد نادر هستند. یکی از عوارض جدی این زائده استخوانی، فشار بر اعصاب خروجی از ستون فقرات (رادیکولوپاتی) است که می‌تواند باعث درد شدید، گزگز، بی‌حسی، ضعف عضلانی و حتی بی‌اختیاری ادرار و مدفوع شود.
در موارد نادر، خارهای استخوانی در گردن ممکن است به‌قدری بزرگ شوند که به مری فشار وارد کرده و باعث دشواری در بلع، سرفه مزمن یا احساس خفگی شوند. اگر این خارها به نخاع فشار بیاورند، ممکن است مشکلات حرکتی جدی و کنترل عضلات، به‌ویژه در اندام‌های تحتانی، ایجاد کنند.
روش‌های تشخیص خار استخوانی
خارهای استخوانی را معمولاً میتوان در تصاویر رادیوگرافی یا اشعه ایکس (X-ray) مشاهده کرد. بسیاری از افراد ممکن است به طور اتفاقی و در حین انجام رادیوگرافی برای تشخیص بیماری دیگری متوجه وجود خار استخوانی شوند.
اگر شما علائمی مرتبط با خار استخوانی دارید، پس از مراجعه به دکتر ارتوپد ابتدا معاینه فیزیکی خواهید شد و سپس ممکن است پزشک آزمایش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی را تجویز کند.
اگر علائم شما مربوط به آسیب عصبی باشد، ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند الکترومیوگرافی (EMG) یا مطالعات هدایت عصبی (NCS) نیز انجام شود تا مشخص شود کدام اعصاب تحت‌تأثیر قرار گرفته‌اند. این آزمایش‌ها با ارسال سیگنال‌های الکتریکی از طریق اعصاب، عملکرد آن‌ها را ارزیابی می‌کنند.
راه‌های درمان خار استخوانی
درمان زائده استخوانی استئوفیت به شدت علائم و محل تشکیل خار بستگی دارد. در بسیاری از موارد، خارهای استخوانی بدون درد هستند و نیازی به درمان ندارند. اما اگر باعث درد یا محدودیت حرکتی شوند، دکتر متخصص دست یا پا احتمالا درمان‌های زیر را توصیه خواهد کرد:
درمان‌های خانگی خار استخوانی عبارت‌اند از:
- استراحت کافی و اجتناب از فعالیت‌های تشدیدکننده درد
- استفاده دوره‌ای از کمپرس یخ برای کاهش التهاب و تورم
- مصرف داروهای مسکن و ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن سلکوکسیب، دیکلوفناک، ایندومتاسین و... برای کاهش التهاب و درد
- استفاده از لوازم جانبی مانند پد صندلی و کفی کفش برای کاهش فشار روی خارهای استخوانی
- کاهش وزن (اگر اضافه‌وزن دارید)
درمان‌های پزشکی خار استخوانی عبارت‌اند از:
- تزریق بی‌حسی یا کورتیزون برای تسکین درد و التهاب در محل بخصوص برای درمان خار استخوانی کمر
- ورزش و تمرینات کششی و همچنین فیزیوتراپی برای بهبود قدرت عضلانی، دامنه حرکتی و کاهش درد
- مصرف داروهای شل‌کننده عضلانی در برخی موارد
- جراحی خار استخوانی برای برداشتن زائده یا ایجاد فضای بیشتر در اطراف عصب یا تعویض مفصل ران و تعویض مفصل زانو
پیشگیری از خار استخوانی
اگرچه نمی‌توان به طور کامل از تشکیل خارهای استخوانی جلوگیری کرد؛ اما رعایت برخی نکات می‌تواند به کاهش احتمال بروز آن‌ها و کند کردن روند پیشرفت بیماری کمک کند. از جمله:
- حفظ یک رژیم غذایی سالم و متعادل بسیار مهم است. تغذیه مناسب می‌تواند به تقویت بافت‌های بدن و جلوگیری از تحلیل استخوان کمک کند.
- انجام فعالیت‌های ورزشی منظم، به‌ویژه ورزش‌های کم‌تأثیر مانند شنا، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی، می‌تواند به تقویت عضلات و مفاصل کمک کند. این امر باعث می‌شود که فشار کمتری بر روی استخوان‌ها و مفاصل وارد شود.
- حفظ وزن مناسب هم بسیار مهم است، زیرا اضافه‌وزن می‌تواند فشار زیادی بر مفاصل وارد کند و خطر ابتلا به آرتروز و تشکیل خارهای استخوانی را افزایش دهد.
- توجه به وضعیت بدنی و رعایت اصول ارگونومی در هنگام کار یا فعالیت‌های روزمره می‌تواند به کاهش فشار روی مفاصل و جلوگیری از آسیب‌های تکراری کمک کند.
جمع‌بندی
خار استخوانی، یک عارضه شایع با افزایش سن است که اغلب در مفاصل ایجاد می‌شود. اگرچه نمی‌توان به طور کامل از تشکیل آن جلوگیری کرد، اما رعایت یک سبک زندگی سالم شامل تغذیه مناسب، ورزش منظم، حفظ وزن ایدئال و توجه به وضعیت بدنی، می‌تواند به کاهش احتمال بروز و تشدید این عارضه کمک کند. درصورتی‌که این برجستگی سفت و استخوانی باعث ایجاد درد یا محدودیت حرکتی شود، مراجعه به فوق تخصص پا یا متخصص دست و انجام درمان‌های مناسب مانند درمان ارتوپدی، دارودرمانی یا در موارد شدید، جراحی ضروری است. به یاد داشته باشید که تشخیص زودهنگام و درمان مناسب خار استخوانی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش درد کمک کند.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید