دفورمیتی بوتونیر چیست؟ علل، علائم ، روش های تشخیص و درمان

دفورمیتی بوتونیر چیست و چگونه می‌تواند به تغییرات قابل‌توجهی در ساختار و عملکرد انگشتان دست منجر شود؟ این عارضه که معمولاً در اثر آسیب‌های تکراری، التهاب‌های مزمن یا بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید به‌وجود می‌آید، به حالتی اشاره دارد که در آن، مفصل میانی انگشت به‌طور غیرطبیعی خم شده و مفصل انتهایی آن به سمت عقب منحرف می‌شود.

این وضعیت ناهنجار، نه‌تنها توانایی حرکتی دست را محدود می‌کند، بلکه معمولا با درد همراه است و باعث می‌شود فرد کیفیت زندگی پایین‌تری نسبت به دیگران داشته باشد. در این مقاله، علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان دفورمیتی بوتونیر را به‌طور جامع بررسی کرده‌ایم تا به درکی روشن از این عارضه و راهکارهای مقابله با آن دست یابید.

دفورمیتی بوتونیر چیست؟

دفورمیتی بوتونیر یا انحراف بوتونیر که با نام‌های دیگری همچون دفورمیتی انگشت اشاره و انحراف انگشت بوتونیر نیز شناخته می‌شود، یک نوع تغییر شکل غیرطبیعی در مفاصل انگشتان دست است که معمولاً به دلیل آسیب یا بیماری‌های خاصی مانند آرتریت روماتوئید ایجاد می‌شود. این حالت به‌ویژه بر مفصل میانی انگشت تاثیر می‌گذارد، جایی که انگشت به طور غیرطبیعی خم شده است و مفصل انتهایی آن به سمت عقب حرکت می‌کند.

وجه تسمیه این بیماری به بوتونیر به دلیل ظاهر آن است. در واقع ظاهر این تغییر شکل شبیه به دکمه‌ سربی است که انگشت به آن شباهت پیدا می‌کند، به همین دلیل نام "بوتونیر" به این دفورمیتی داده شده است. این وضعیت نه‌تنها ظاهر انگشت را تغییر می‌دهد، بلکه معمولا عملکرد دست را به‌طور جدی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و فعالیت‌های روزمره فرد را مختل می‌کند.

در مراحل اولیه، فرد اغلب احساس درد یا سفتی در انگشت خود خواهد داشت؛ ولی در مراحل پیشرفته‌تر، حرکت انگشت دچار محدودیت‌های جدی می‌شود. این دفورمیتی معمولاً در انگشتان دوم و سوم دست مشاهده می‌شود و در صورتی که درمان نشود، متاسفانه به کاهش قدرت دست و اختلال در انجام کارهای روزمره می‌انجامد. بنابراین، آگاهی از علل، علائم و روش‌های درمان این عارضه، برای حفظ سلامت دست و بهبود کیفیت زندگی اهمیت زیادی دارد.

علل دفورمیتی بوتونیر

انحراف انگشت اشاره معمولاً به دلیل آسیب به بافت‌های نرم اطراف مفاصل انگشت ایجاد می‌شود. رایج‌ترین علت دفورمیتی بوتونیر عبارت‌اند از:

یکی از رایج‌ترین علل این عارضه، آسیب‌های مستقیم به مفاصل انگشت است که به‌طور عمده در فعالیت‌های ورزشی یا حوادث تصادفی رخ می‌دهد. در این نوع آسیب، لیگامان‌هایی که مفصل میانی انگشت را تثبیت می‌کنند، آسیب دیده و موجب تغییر در موقعیت مفصل می‌شوند. این نوع آسیب‌ها متاسفانه باعث کشش یا پارگی این لیگامان‌ها شده و به‌طور غیرمستقیم باعث ایجاد خمیدگی در انگشت می‌شوند.

علاوه بر این، بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید و آرتروز نیز در برخی از بیماران عامل مهمی در بروز این عارضه هستند. در این شرایط، التهاب مزمن در مفاصل انگشتان باعث تضعیف بافت‌های اطراف مفصل و آسیب به لیگامان‌ها و تاندون‌ها می‌شود. با گذشت زمان، این التهاب تغییرات ساختاری در مفصل میانی انگشت ایجاد کرده و باعث انحراف و خم شدن انگشت دست می‌شود. این وضعیت به‌تدریج بدتر شده و عملکرد دست را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

علائم دفورمیتی بوتونیر

علائم دفورمیتی بوتونیر معمولاً شامل تغییر شکل مشخص در انگشتان دست است که در نتیجه آسیب به مفصل میانی ایجاد می‌شود. این تغییر شکل به‌طور عمده به‌صورت خم شدن انگشت دست در مفصل میانی و کشیدگی مفصل انتهایی به سمت عقب خود را نشان می‌دهد. در نتیجه این تغییرات، انگشت به شکلی غیرطبیعی و شبیه به دکمه‌سربی درمی‌آید. علاوه بر این، درد و حساسیت در ناحیه آسیب‌دیده از دیگر علائم رایج این عارضه هستند.

در مراحل اولیه، فرد اغلب فقط سفتی یا محدودیت در حرکت انگشتان را حس می‌کند؛ اما با پیشرفت بیماری، درد شدیدتر شده و حرکت انگشتان به‌شدت محدود می‌شود. در مواردی که این دفورمیتی ناشی از بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید باشد، تورم و قرمزی در اطراف مفصل نیز مشاهده می‌شود. این علائم متاسفانه تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد می‌گذارد و در انجام فعالیت‌های روزمره مشکلات جدی ایجاد می‌کند.

تفاوت دفورمیتی بوتونیر با دفورمیتی گردن قو

در حالی که هر دو دفورمیتی بوتونیر و دفورمیتی گردن قو به تغییرات غیرطبیعی در ساختار انگشتان اشاره دارند، تفاوت‌های عمده‌ای در نحوه بروز و ظاهر آن‌ها وجود دارد.

به بیان علمی انحراف بوتونیر به خم شدن انگشت دست در مفصل میانی و انحراف مفصل انتهایی اشاره دارد. در مقابل، دفورمیتی گردن قو به حالتی اطلاق می‌شود که در آن، انگشت به سمت بالا کشیده می‌شود و مفصل میانی به طور غیرطبیعی خم می‌شود. این دفورمیتی معمولاً در نتیجه آسیب‌های عصبی یا التهابات مزمن رخ می‌دهد و می‌تواند در اثر بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید نیز بروز کند.

این دو عارضه، اگرچه هر دو مربوط به تغییر شکل انگشتان هستند؛اما مکانیزم‌های مختلفی در ایجاد آن‌ها دخیل است. در حالی که انحراف بوتونیر بیشتر به آسیب‌های مکانیکی و ضعف ساختاری مربوط می‌شود، دفورمیتی گردن قو بیشتر به علت ضعف یا پارگی تاندون‌ها در مفصل میانی انگشت رخ می‌دهد.

عوارض دفورمیتی بوتونیر

عوارض دفورمیتی  بوتونیر در برخی مواقع به‌شدت کیفیت زندگی بیماران را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. مهم‌ترین عوارض این دفورمیتی می‌تواند به موارد زیر اشاره کرد:

• درد مزمن
• کاهش دامنه حرکتی انگشتان
• مشکلات در انجام فعالیت‌های روزمره مانند نوشتن، تایپ کردن یا گرفتن اشیاء

ضمن اینکه به‌ویژه در موارد پیشرفته، فرد احتمالا قادر به انجام کارهای معمولی خود نباشد، که در این شرایط باعث افسردگی و مشکلات روانی در بیمار خواهد شد.

علاوه بر مشکلات حرکتی، دفورمیتی بوتونیر ممکن است اختلالات در نحوه استفاده از دست و تغییر در الگوهای فشار روی مفاصل دست را ایجاد کند. این امر احتمال خطر بروز مشکلات اضافی مانند آرتروز ثانویه در مفاصل دیگر را افزایش می‌دهد. همچنین، در صورت عدم درمان به موقع، این دفورمیتی به‌تدریج به وضعیت‌های جدی‌تری مانند تخریب کامل مفصل و از دست دادن توانایی استفاده از دست منجر خواهد شد.

راه‌های تشخیص دفورمیتی بوتونیر

تشخیص دفورمیتی بوتونیر انگشت معمولاً از طریق معاینه بالینی و آزمایش‌های تصویربرداری انجام می‌شود. پزشک فوق تخصص ارتوپد یا دکتر فوق تخصص دست ابتدا تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی کرده و علائم موجود را ارزیابی می‌کند. در ادامه، معاینه فیزیکی انگشتان انجام می‌شود تا میزان حرکت مفصل‌ها و نوع خمیدگی مشخص شود.

 رادیوگرافی (اشعه ایکس) یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیص است که به پزشک فوق تخصص ارتوپد کمک می‌کند تا تغییرات ساختاری در مفصل‌ها را مشاهده کند.

در برخی موارد، ام آر آی (MRI) نیز برای ارزیابی دقیق‌تر وضعیت بافت‌های نرم مانند تاندون‌ها و لیگامان‌ها استفاده می‌شود. این تصویربرداری به شناسایی آسیب‌های تاندونی یا دیگر مشکلات زیرساختی که موجب بروز دفورمیتی بوتونیر می‌شوند، کمک خواهند کرد. در صورتی که دکتر فوق تخصص دست به بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید مشکوک شود، آزمایش‌های خون نیز برای شناسایی مارکرهای التهابی تجویز می‌کند.

روش‌های درمان دفورمیتی بوتونیر

درمان دفورمیتی انگشت اشاره بستگی به شدت و مرحله بیماری دارد. معمولا در مراحل اولیه، درمان‌های غیرجراحی مؤثر هستند. این درمان‌ها شامل استفاده از بریس‌های مخصوص، داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، و  فیزیوتراپی برای حفظ تحرک مفصل هستند. فیزیوتراپی با هدف تقویت عضلات اطراف مفصل و کاهش التهاب می‌تواند کمک شایانی به بهبود وضعیت بیمار کند.

در موارد شدیدتر یا زمانی که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند، پزشک احتمالا جراحی را ضروری بداند. در جراحی، تاندون‌ها و لیگامان‌های آسیب‌دیده ترمیم می‌شوند یا حتی مفصل آسیب‌دیده تعویض می‌شود و معمولاً در صورتی انجام می‌شود که تغییر شکل انگشت به حدی شدید باشد که عملکرد دست به‌طور جدی تحت‌تاثیر قرار گرفته و درد شدیدی بیمار را آزار دهد.

حرکات اصلاحی برای بهبود دفورمیتی بوتونیر

حرکات اصلاحی اغلب به کاهش علائم دفورمیتی بوتونیر و بهبود وضعیت انگشتان کمک می‌کند. این حرکات باید تحت‌نظر فیزیوتراپ‌ها و با استفاده از ابزارهای خاص مانند اسپلینت‌ها انجام شود. یکی از حرکات اصلاحی مهم، کشش آرام و تدریجی مفصل میانی انگشت است که به تقویت و بازسازی ساختار مفصل کمک می‌کند.

تمرینات تقویتی که به تقویت عضلات اطراف انگشت و دست کمک می‌کنند،  برای جلوگیری از پیشرفت دفورمیتی مفید هستند. این تمرینات به‌ویژه در مراحل اولیه بیماری بسیار مؤثر هستند و تا حد زیادی عملکرد درستِ دست را حفظ می‌کنند. همچنین، آموزش‌های خاص برای نحوه استفاده بهینه از انگشتان در هنگام انجام کارهای روزمره هم از آسیب‌های بیشتر جلوگیری خواهد کرد.

پیشگیری از دفورمیتی بوتونیر

پیشگیری از انحراف بوتونیر به‌ویژه برای افرادی که در معرض آسیب‌های فیزیکی یا بیماری‌های التهابی قرار دارند، اهمیت زیادی دارد. یکی از روش‌های اصلی پیشگیری، محافظت از مفاصل دست در برابر آسیب‌های فیزیکی است. افرادی که در معرض ضربات یا فشارهای مکرر به انگشتان هستند، مانند ورزشکاران، باید از دستکش‌های محافظ و ابزار ایمنی استفاده کنند. همچنین، در فعالیت‌هایی مانند تایپ کردن یا نوشتن، توجه به پوزیشن صحیح دست‌ها و گرفتن استراحت‌های منظم می‌تواند فشار بر مفاصل انگشتان را کاهش دهد.

تقویت و حفظ انعطاف‌پذیری مفاصل دست نیز از دیگر روش‌های پیشگیری است. انجام تمرینات کششی و تقویتی برای انگشتان و دست‌ها کمک می‌کند تا سفتی مفاصل و آسیب‌های ناشی از استفاده طولانی‌مدت اتفاق نیفتد. استفاده از بریس‌ها یا اسپلینت‌ها در افرادی که دچار مشکلات مفصلی هستند، از فشار بیش از حد به مفاصل جلوگیری می‌کند و از بروز تغییرات ساختاری مانند دفورمیتی بوتونیر پیشگیری می‌کند.

برای افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید، مدیریت و درمان به‌موقع این بیماری‌ها اهمیت زیادی دارد. استفاده از داروهای ضد التهاب و پیگیری درمان‌های پزشکی قطعا از پیشرفت آسیب به مفاصل و جلوگیری کرده و مانع از بروز این عارضه می‌شود. به‌طور کلی، آگاهی از علائم اولیه این دفورمیتی و مراجعه سریع به پزشک، برای پیشگیری از پیشرفت آن بسیار ضروری است.

جمع‌بندی

در این مقاله به طور کامل به بررسی دفورمیتی بوتونیر پرداختیم. توضیح دادیم که این عارضه یک تغییر شکل دردناک و محدودکننده در انگشتان دست است که به دلیل آسیب‌های فیزیکی یا بیماری‌های التهابی ایجاد می‌شود.

 این عارضه علائم متنوعی هم دارد که تأثیرات زیادی بر کیفیت زندگی فرد می‌گذارد. تشخیص به‌موقع، درمان‌های مناسب و انجام حرکات اصلاحی می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی در بهبود وضعیت فرد مؤثر باشند. درنهایت، پیشگیری از بروز این دفورمیتی با رعایت نکات ایمنی و انجام تمرینات تقویتی به حفظ سلامت دست‌ها کمک خواهد کرد.