بیماری اسپوندیلوز و روش های درمان آن

بیماری اسپوندیلوز، یک عارضه شایع مرتبط با ستون فقرات است که با افزایش سن بیشتر مشخص می‌شود و خطر بروز دردهای مزمن، سفتی و محدودیت حرکت را به‌همراه دارد. این بیماری که به دلیل تغییرات فرسایشی در دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات به‌وجود می‌آید، متاسفانه در برخی مواقع زندگی روزمره را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

در این مقاله، با علائم اسپوندیلوز، عوامل بروز آن و روش‌های متنوع درمانی، از تمرینات فیزیکی تا درمان‌های دارویی و جراحی، آشنا می‌شویم تا راه‌های کنترل و مدیریت این بیماری را بهتر بشناسیم.

بیماری اسپوندیلوز چیست؟

بیماری اسپوندیلوز نوعی اختلال دژنراتیو یا آرتریت فرسایشی مفاصل در ستون فقرات است که معمولاً با افزایش سن و در نتیجه ساییدگی و فرسودگی طبیعی مهره‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای به‌وجود می‌آید. این بیماری یکی از شایع‌ترین علل دردهای مزمن و محدودیت‌های حرکتی در ستون فقرات است و به‌تدریج کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.

اسپوندیلوز معمولاً با کاهش قدرت و انعطاف‌پذیری دیسک‌های بین مهره‌ای شروع می‌شود که در نتیجه فشردگی و آسیب به عصب‌ها، دردهای شدیدی را به‌ویژه در کمر و گردن ایجاد می‌کند. به‌طور کلی، این عارضه را می‌توان به عنوان نوعی ساییدگی مفاصل تعریف کرد که همراه با مشکلات دژنراتیو و فرسایشی، به‌خصوص در ناحیه ستون فقرات، بروز می‌کند.

این بیماری ممکن است در بخش‌های مختلف ستون فقرات رخ دهد. برای مثال، اسپوندیلوز کمر که بر مهره‌های کمر تأثیر می‌گذارد و اسپوندیلوز گردنی که ناحیه گردن را درگیر می‌کند، از انواع شناخته‌شده این بیماری هستند. در موارد پیشرفته‌تر، این وضعیت به‌عنوان اسپوندیلوز دژنراتیو شناخته می‌شود که با شدت بیشتری پیش می‌رود و خطر بروز آسیب‌های جدی در سیستم عصبی و ساختارهای ستون فقرات را به‌همراه دارد.

اسپوندیلوز چه اندام‌هایی را درگیر می‌کند؟

اسپوندیلوز، اگرچه مستقیماً ستون فقرات را هدف قرار می‌دهد؛ اما تأثیرات آن می‌تواند به بخش‌های دیگری از بدن نیز گسترش یابد و باعث ایجاد درد و ناتوانی در اندام‌های دیگر شود. ستون فقرات به عنوان محور اصلی بدن، مسئولیت حمایت و پشتیبانی از سر، گردن، تنه و در نهایت اندام‌های تحتانی را برعهده دارد. این ساختار شامل مهره‌های گردنی، سینه‌ای و کمری و دیسک‌های بین مهره‌ای است که به عنوان ضربه‌گیر عمل کرده و به انعطاف‌پذیری و پایداری ستون فقرات کمک می‌کنند.

در بیماری اسپوندیلوز، تحلیل رفتن دیسک‌ها و مفاصل مهره‌ای، به‌مرورزمان باعث فشرده شدن عصب‌های نخاعی می‌شود و درد و ناراحتی را در اندام‌های مختلف بدن ایجاد می‌کند. این فشار می‌تواند مشکلاتی در ناحیه گردن، شانه‌ها، بازوها، کمر و پاها ایجاد کند که هرکدام به نوعی عملکرد روزانه فرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

در اسپوندیلوز گردنی، که ناحیه گردن را درگیر می‌کند، دیسک‌های بین مهره‌های گردنی به‌تدریج تحلیل می‌روند و این مسئله خطر تنگی مجرای نخاعی در این ناحیه را تشدید می‌کند. فشردگی عصب‌های این ناحیه نیز درد گردن و انتشار آن به شانه‌ها و بازوها را به‌دنبال دارد.

برخی بیماران حتی دچار بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در انگشتان و ضعف عضلانی در دست‌ها و بازوها می‌شوند که به‌تدریج قدرت و توانایی آن‌ها را کاهش می‌دهد. این درد و ناراحتی معمولاً با انجام فعالیت‌هایی که به گردن فشار می‌آورند یا به مدت طولانی سر را در یک موقعیت ثابت نگه می‌دارند، تشدید می‌شود.

اسپوندیلوز کمر نیز با تأثیرگذاری بر مهره‌های کمری احتمال بروز مشکلاتی در پایین‌تنه و اندام‌های تحتانی را افزایش می‌دهد. در این وضعیت، به علت فشردگی عصب‌های خروجی از مهره‌های کمری، درد و ناراحتی به نواحی پایین‌تر بدن گسترش می‌یابد و ممکن است فرد در ناحیه کمر، لگن، ران‌ها و حتی پاها احساس درد یا بی‌حسی کند.

در برخی موارد شدیدتر، فشار بر عصب‌های سیاتیک باعث درد شدیدی می‌شود که در پشت ران و ساق پا حس می‌شود. این درد که می‌تواند در طولانی‌مدت منجر به محدودیت‌های حرکتی و حتی کاهش تعادل شود، فعالیت‌های روزانه مانند راه رفتن، نشستن طولانی‌مدت و خم شدن را برای فرد سخت می‌کند. این مشکلات در کنار درد کمر باعث می‌شوند که اسپوندیلوز به یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده در زندگی افراد، به‌ویژه در سنین بالا، تبدیل شود.

به طور کلی، اسپوندیلوز به علت فشردگی عصب‌های نخاعی و اثرات دژنراتیو بر مهره‌ها، دردهای منتشره، بی‌حسی و ضعف در اندام‌های مختلف بدن را ایجاد می‌کند. این عوارض نه‌تنها کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، بلکه ممکن است باعث مشکلاتی همچون کاهش عملکرد روزمره، ازدست‌دادن توانایی انجام کارهای جسمی و حتی کاهش قدرت عضلانی در اندام‌های درگیر شوند.

تفاوت اسپوندیلوز با اسپوندیلولیستزیس

اسپوندیلوز و اسپوندیلولیستزیس هر دو از بیماری‌های مرتبط با ستون فقرات هستند، اما با تفاوت‌های مشخصی همراه‌اند. اسپوندیلوز نوعی بیماری دژنراتیو است که به تحلیل‌رفتن و فرسودگی دیسک‌ها و مهره‌های بین مهره‌ای منجر می‌شود. در این بیماری آسیب به‌مرورزمان و با افزایش سن ایجاد می‌شود و به‌طور عمده بر دیسک‌ها و مفاصل مهره‌ای تأثیر می‌گذارد.

در مقابل، اسپوندیلولیستزیس به جابجایی مهره‌ها نسبت به یکدیگر اشاره دارد که معمولاً به‌دلیل ضربه، نقص مادرزادی، یا فشارهای بیش‌ازحد ایجاد می‌شود. در این نوع بیماری، یکی از مهره‌ها به سمت جلو جابه‌جا می‌شود و این وضعیت می‌تواند بر ساختار عصبی اطراف تأثیر بگذارد. برخلاف اسپوندیلوز که بیشتر به ساییدگی مفاصل مرتبط است، اسپوندیلولیستزیس به جابجایی مهره‌ها نسبت به هم مربوط می‌شود.

علل بروز بیماری اسپوندیلوز

بیماری اسپوندیلوز به‌عنوان یکی از بیماری‌های شایع دژنراتیو ستون فقرات، به دلایل متعددی بروز می‌کند. یکی از مهم‌ترین عوامل بروز این بیماری، افزایش سن و فرسودگی طبیعی بدن است. با گذشت زمان، بدن انسان دچار تغییرات ساختاری و دژنراتیو می‌شود و در این فرآیند، ستون فقرات نیز از این تغییرات مصون نمی‌ماند. با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ای که نقش ضربه‌گیر را ایفا می‌کنند، به‌تدریج آب و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند. این کاهش آب و انعطاف‌پذیری دیسک‌ها، منجر به از بین رفتن فاصله طبیعی بین مهره‌ها شده و فشار بیشتری به مهره‌ها و عصب‌های اطراف آن‌ها وارد می‌شود. در نتیجه، این فشار باعث ایجاد درد، التهاب و آسیب به مفاصل مهره‌ای می‌شود و فرد علائم اسپوندیلوز را تجربه می‌کند.

عوامل ژنتیکی نیز در بروز اسپوندیلوز نقش مهمی ایفا می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که در برخی خانواده‌ها، استعداد ژنتیکی به بیماری‌های دژنراتیو ستون فقرات بیشتر است و در این افراد، احتمال بروز اسپوندیلوز در سنین پایین‌تر و با شدت بیشتر وجود دارد. به‌طور خاص، برخی افراد از نظر ژنتیکی دارای ساختارهای استخوانی ضعیف‌تر و آسیب‌پذیرتری هستند که در برابر فرآیندهای فرسایشی و دژنراتیو آسیب‌پذیرترند.

این زمینه ژنتیکی ممکن است باعث کاهش توانایی بدن در ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده یا حفظ خاصیت ارتجاعی دیسک‌ها شود. به این ترتیب، اسپوندیلوز به‌عنوان بخشی از تغییرات طبیعی بدن با افزایش سن، در این افراد زودتر و با علائم شدیدتری مشخص می‌شود.

سبک زندگی نیز تأثیر بسزایی در بروز این بیماری دارد. عواملی نظیر نشستن طولانی‌مدت، وضعیت‌های نادرست نشستن، کارهای سنگین و فعالیت‌های فیزیکی که فشار زیادی به ستون فقرات وارد می‌کنند، خطر بروز آن را افزایش می‌دهند. مشاغلی که نیازمند خم و راست شدن مکرر یا بلند کردن اجسام سنگین هستند، ممکن است به‌مرورزمان فشار زیادی به مهره‌ها و دیسک‌ها وارد کنند و فرآیند فرسایش را سریع‌تر کنند.

علاوه بر این، کم‌تحرکی و نداشتن فعالیت‌های ورزشی منظم نیز باعث ضعف عضلات حمایت‌کننده ستون فقرات می‌شود که در نتیجه آن، مهره‌ها و مفاصل فشار بیشتری را تحمل می‌کنند و به‌سرعت تحلیل می‌روند. در نتیجه، اسپوندیلوز در میان افراد با سبک زندگی کم‌تحرک و نشسته شایع‌تر است. این عوامل محیطی و شیوه زندگی در ترکیب با عوامل ژنتیکی و فرایند طبیعی پیری، به‌طور همزمان می‌توانند منجر به بروز و تشدید این بیماری شوند.

علائم بیماری اسپوندیلوز

علائم اسپوندیلوز عموما به شکل تدریجی و با افزایش شدت بیماری بروز می‌کنند. یکی از شایع‌ترین علائم این بیماری، درد مزمن و ناتوان‌کننده در ستون فقرات است که بسته به ناحیه درگیر شده متفاوت است. اسپوندیلوز خفیف ممکن است تنها با درد و خشکی در ناحیه کمر یا گردن همراه باشد و این درد معمولاً با فعالیت‌های روزمره تشدید می‌شود.

در موارد پیشرفته‌تر، علائمی چون ضعف عضلانی، بی‌حسی در دست‌ها و پاها، اختلال در راه رفتن و کاهش انعطاف‌پذیری ستون فقرات نیز مشاهده می‌شود. افرادی که به اسپوندیلوز گردنی مبتلا هستند، معمولاً درد را در گردن و شانه‌ها احساس می‌کنند و این درد معمولا به بازوها و دست‌ها نیز گسترش می‌یابد.

عوارض بیماری اسپوندیلوز

عدم درمان به‌موقع اسپوندیلوز عوارض جدی را به‌دنبال دارد. یکی از این عوارض، فشردگی عصب‌ها است که باعث ایجاد درد شدید و اختلال در عملکرد عصب‌ها می‌شود. این عارضه ضعف عضلانی و بی‌حسی در اندام‌های تحتانی و فوقانی را ایجاد می‌کند. در برخی موارد نیز ممکن است باعث ساییدگی مفاصل بین مهره‌ها شده و در نتیجه توانایی حرکتی فرد را محدود کند.

علاوه بر این، اسپوندیلوز دژنراتیو در موارد پیشرفته‌تر احتمال آنکه تخریب ساختار مهره‌ها و دیسک‌ها و حتی تغییر شکل ستون فقرات ایجاد شود، وجود دارد. این تغییرات به‌شدت کیفیت زندگی فرد را کاهش می‌دهند و فرد را نیازمند مراقبت‌های پزشکی طولانی‌مدت می‌کنند.

روش‌های تشخیص بیماری اسپوندیلوز

تشخیص اسپوندیلوز معمولاً با معاینه فیزیکی و بررسی علائم اولیه آغاز می‌شود. پزشکان برای ارزیابی دقیق‌تر از روش‌های تصویربرداری نظیر MRI و CT اسکن استفاده می‌کنند تا وضعیت دقیق دیسک‌ها، مهره‌ها و اعصاب را مشاهده کنند.

تست‌های فیزیکی مانند آزمون حرکت و انعطاف‌پذیری، بررسی قدرت عضلات و تست‌های حسی نیز به تشخیص صحیح بیماری کمک می‌کنند. در موارد خاص، پزشک فوق تخصص ستون فقرات یا دکتر ارتوپد احتمالا از آزمون‌های عصبی یا تزریق‌های خاص برای بررسی وضعیت عصب‌ها و ارزیابی تأثیر بیماری بر اعصاب نیز استفاده کنند.

راه‌های درمان بیماری اسپوندیلوز

درمان اسپوندیلوز بستگی به شدت بیماری و محل آسیب‌دیده دارد. در موارد خفیف‌تر، روش‌های محافظه‌کارانه نظیر فیزیوتراپی، تمرینات تقویت عضلانی، و داروهای ضدالتهابی معمولاً برای کاهش درد و افزایش انعطاف‌پذیری موثر .هستند درمان اسپوندیلوز کمر و اسپوندیلوز گردنی شامل این روش‌های محافظه‌کارانه است و به کمک فیزیوتراپی و تکنیک‌های آرامش‌بخش، می‌توان درد و ناراحتی را کاهش داد.

در موارد پیشرفته، جراحی ممکن است لازم شود. فوق تخصص ستون فقرات یا دکتر ارتوپد با بررسی وضعیت بیمار، بهترین روش جراحی را انتخاب می‌کنند تا فشار را از روی اعصاب بردارند و ساختار ستون فقرات را تثبیت کنند.

پیشگیری از بیماری اسپوندیلوز

پیشگیری از اسپوندیلوز نیازمند توجه به سبک زندگی و مراقبت از وضعیت بدن است. حفظ وزن مناسب، رعایت وضعیت درست نشستن و ایستادن، و انجام تمرینات منظم ورزشی از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند از بروز این بیماری جلوگیری کنند. ضمن اینکه استفاده از تکنیک‌های مناسب در حمل و جابجایی اجسام سنگین، تقویت عضلات کمر و گردن و اجتناب از حرکات ناصحیح نیز به پیشگیری از اسپوندیلوز کمک می‌کنند.

جمع‌بندی

در این مقاله بررسی کردیم که بیماری اسپوندیلوز یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دژنراتیو ستون فقرات است که متاسفانه عموما بر کیفیت زندگی و عملکرد روزمره فرد تأثیر می‌گذارد. این بیماری با علائم متنوع و عوارض مختلف همراه است و تشخیص و درمان به‌موقع آن می‌تواند از پیشرفت و شدت عوارض جلوگیری کند. آگاهی از علل و علائم بیماری، مراجعه به‌موقع به دکتر ارتوپد و رعایت نکات پیشگیرانه قطعا به کاهش خطرات مرتبط با اسپوندیلوز کمک شایانی خواهد کرد.