دردهای ناگهانی و شدید در ماهیچه‌های دست‌وپا، قطعاً بسیار دردناک است و اگر در طول زمان ادامه پیدا کند، ممکن است منجر به سندرم کمپارتمان شود. البته اغلب افراد نمی‌دانند که این بیماری چه علائمی دارد و علت فشار و درد شدید در ماهیچه‌ها را گرفتگی عضلات و مشکلات دیگر می‌دانند.
این عارضه بر اساس تجمع فشار در اطراف عضله اتفاق می‌افتد و اغلب بعد از صدمه شدید یا عارضه جراحی برای فرد ایجاد می‌شود. این بیماری ممکن است برای افراد ورزشکار بیشتر ایجاد شود؛ اما باوجود تمرینات ورزشی، امکان اصلاح آن وجود دارد. اما اگر می‌خواهید با علائم و روش‌های درمانی سندرم کمپارتمان آشنا شوید، در ادامه این مطلب از کلینیک فوق تخصصی ارتوپدی پزشک اول همراه ما باشید.
سندروم کمپارتمان چیست؟
در حالت کلی استخوان‌های مختلف در تمامی قسمت‌های بدن انسان از جمله بازو، ساعد، دست ساق پا و ران‌ها قرار دارند که در اطراف آن‌ها، بافت‌های نرم، مانند عضلات، اعصاب و عروق وجود دارد. تمامی بافت‌های نرم اطراف استخوان‌ها، درون حجره‌های کوچکی با عنوان کمپارتمان یا به‌عبارت‌دیگر پرده‌هایی با نام فاشیا هستند که استخوان‌ها را در جای خود نگه می‌دارند.
زمانی که داخل کمپارتمان‌ها یا همان فضای بسته عضلانی فشار بیش از اندازه وارد شود، خونریزی و تورم ایجاد می‌شود؛ از همین رو در رسیدن جریان خون، اکسیژن و مواد مغذی به استخوان‌ها اختلال ایجاد می‌شود و سندرم کمپارتمان به‌‌وجود می‌آید.
به بیانی ساده‌تر معنی کمپارتمان در پزشکی یک فضای بسته عضلانی است که توسط فاشیا (غلاف بافت همبند غیرقابل‌انعطاف) احاطه شده و شامل عضلات، اعصاب و عروق خونی است.
این بیماری ممکن است که در تمامی عضلات انسان اتفاق بیفتد؛ اما معمولاً در پاها، بازوها، شکم و باسن بیشتر شایع است. این بیماری اغلب برای افراد کمی ایجاد می‌شود؛ اما احتمال آن برای افرادی که دچار شکستگی‌های مختلف استخوانی هستند، بیشتر است.
انواع سندروم کمپارتمان
سندرم کمپارتمان باتوجه‌به شدت و میزان درد آن، در دو نوع حاد و مزمن بروز می‌دهد که هر کدام علائم و نشانه‌های خاصی دارند و روش‌های درمانی متفاوتی هم دارند. بر همین اساس در ادامه هر دو نوع این عارضه را معرفی می‌کنیم.
سندرم کمپارتمان حاد
این مدل یکی از شایع‌ترین نوع سندروم کمپارتمان حاد است که در اکثر مواقع، بر اثر آسیب‌های شدید شکستگی دست یا پا ایجاد می‌شود. این سندروم معمولاً با سرعت زیادی در طول چند ساعت یا چند روز ایجاد می‌شود و بیمار باید فوراً به اورژانس یا فوق تخصص ارتوپد مراجعه کند؛ چرا که اگر درمان در زمان کمی شروع نشود، ممکن است آسیب‌های جدی مانند فلج، آسیب دائمی عضلات و مرگ وارد کند.
خوب است بدانید که ایسکمی ولکمن (Volkmann's Ischemia)، که معمولاً به عنوان انقباض ایسکمیک ولکمن (Volkmann's Ischemic Contracture) شناخته می‌شود هم یک عارضه جدی ناشی از کاهش یا قطع جریان خون در عضلات و اعصاب بازو یا ساعد است. این وضعیت اغلب در اثر سندرم کمپارتمان حاد یا آسیب‌های شدید به اندام (مانند شکستگی‌ها) ایجاد می‌شود.
سندرم کمپارتمان مزمن
سندرم کمپارتمان مزمن بر خلاف نوع حاد آن، در طول زمان ایجاد می‌شود و روند آرامی دارد؛ به این صورت که فرد بعد از ورزش‌های خاص مانند دویدن، شنا، دوچرخه‌سواری یا فعالیت‌های فیزیکی شدید، احساس درد دارد و بعد از مدتی کاهش پیدا می‌کند. این بیماری که با عنوان سندرم محفظه فشاری هم شناخته می‌شود، شدت کمتری نسبت به سندرم کمپارتمان حاد دارد و معمولاً ران، باسن یا ساق پا را درگیر می‌کند.
علل بروز سندروم کمپارتمان
باتوجه‌به این که سندروم کمپارتمان در انواع مختلفی وجود دارد، علل بروز آن هم متفاوت است؛ از همین رو در ادامه علل این بیماری را بر اساس مدل آن معرفی می‌کنیم:
علل سندرم کمپارتمان حاد
در اغلب موارد سندرم ایسکمی ولکمن حاد، به دلایل زیر ایجاد می‌شود:
- تصادفات اتومبیل
- سوختگی
- سقوط از ارتفاع
- شکستگی استخوان
- بانداژ کردن سفت
- فشرده‌شدن طولانی‌مدت استخوان
- جراحی رگ‌های خونی
- لخته‌شدن خون در رگ‌های بازو یا پا
- رگ‌به‌رگ شدن یا کبودی شدید
- حرکت‌نکردن عضله در چند ساعت طولانی
علل سندرم کمپارتمان مزمن
سندروم کمپارتمان مزمن، در دوره طولانی ایجاد می‌شود و علل اصلی آن، شامل موارد زیر است:
- دویدن طولانی‌مدت
- دوچرخه‌سواری منظم
- شناکردن مداوم
- ورزش وزنه‌برداری
البته هر نوع حرکت تکراری که باعث فشار به استخوان‌ها شود، می‌تواند جزو علل این سندرم باشد.
علل سندروم کمپارتمان شکمی
سندروم کمپارتمان شکمی بعد از جراحت شدید، جراحی یا بیماری بحرانی انجام می‌شود و علت اصلی آن، کاهش جریان خون در اندام‌های شکم است. این بیماری اغلب در کلیه‌ها، روده‌ها و اندام‌های شکمی ایجاد می‌شود؛ اما علل سندروم کمپارتمان شکمی شامل موارد زیر است:
- ترومایی که سبب شوک شود
- جراحی شکم
- سوختگی
- عفونتی که سبب التهاب در تمام بدن شود
- خونریزی شکمی
- شکستگی لگن
- تمرینات غیرمعمول شکمی
علائم سندروم کمپارتمان
برای بسیاری از افراد این چالش وجود دارد که سندروم کمپارتمان دقیقاً چه علائمی دارد؛ چرا که اغلب بیماران نمی‌دانند به این بیماری مبتلا شده‌اند. بر همین اساس لازم است که علائم هر کدام از مدل‌های سندروم کمپارتمان را بدانید:
علائم سندروم کمپارتمان حاد عبارت‌اند از:
- احساس درد عمیق، شدید و مداوم در بازو یا پا
- دردی که فراتر از آسیب واردشده است
- بی‌حسی و سوزن‌سوزن‌شدن
- کبودی، تورم و سفتی
- ازدست‌دادن حس در پا و ضعف
- ازبین‌نرفتن درد بعد از درمان
- رنگ‌پریدگی پوست در ناحیه آسیب‌دیده
علائم سندروم کمپارتمان مزمن عبارت‌اند از:
- درد یا گرفتگی در عضله آسیب‌دیده
- شدت‌گرفتن درد 30 دقیقه بعد از شروع ورزش
- افتادگی پا در صورت آسیب‌دیدگی زانو
علائم سندرم کمپارتمان شکمی عبارت‌اند از:
- شکم منبسط‌شده
- پیچ‌خوردن شکم در هنگام فشاردادن
- کند یا متوقف‌شدن ادرار
- فشارخون پایین
درصورتی‌که با هر کدام از این علائم مواجه شدید، حتماً به سراغ مرکز درمان ارتوپدی متخصص مانند کلینیک ارتوپدی پزشک اول بروید تا روند درمانی به‌سرعت شروع شود.
عوارض سندروم کمپارتمان
در حالت کلی سندروم کمپارتمان می‌تواند حس دردناکی را برای فرد به وجود بیاورد و آن را از انجام کارهای روزمره خود بازدارد. البته سندروم کمپارتمان مزمن خیلی خطرناک نیست و با انجام روش‌های درمانی، می‌توانید علائم آن را بهبود دهید. اما توجه داشته باشید که سندروم کمپارتمان نوع حاد، می‌تواند عوارض شدید زیر را ایجاد کند:
- ناتوانی در انجام حرکات: در سندرم کمپارتمان شکمی، اولین عضوی که درگیر می‌شود، ماهیچه‌ها است؛ از همین رو ممکن است که فرد نتواند راه برود یا این که وسیله‌ای را بلند کند.
- افتادگی عضلات: یکی دیگر از عوارض این بیماری، افتادگی عضلات در ناحیه پا یا دست است؛ چرا که بهبود آسیب‌دیدگی عضله‌ها به طور کامل انجام نمی‌شود و ممکن است که مچ پا یا دست یا کف پا به طور ثابت بماند.
- قطع عضو: اگر فوراً برای درمان اقدام نکنید، ممکن است که عضو آسیب‌دیده قابلیت بهبودی نداشته باشد و قطع عضو صورت بگیرد.
توجه داشته باشید که این عارضه حتی می‌تواند کلیه‌ها را هم از کار بیندازد و اگر خیلی پیشرفته باشد، کشنده است؛ از همین رو اگر می‌خواهید درگیر عوارض سخت این بیماری نشوید، حتماً دراسرع‌وقت به متخصص پا و ارتوپدی معتبر مانند کلینیک پزشک اول مراجعه کنید.
راه‌های تشخیص سندروم کمپارتمان
طبیعتاً افراد برای درمان بیماری‌های مخصوص به پا، به سراغ متخصص پا و ارتوپد می‌روند. پزشکان در وهله اول معاینه‌های فیزیکی انجام می‌دهد و عضلات و ناحیه‌های اطراف آن را بررسی می‌کند. سپس باتوجه‌به علائم بیمار و اتفاقاتی که در ابتدای درد ایجاد شده است، تشخیص خود را قطعی می‌کنند.
البته یکی از راه‌های قطعی برای تشخیص این بیماری، تست سندرم کمپارتمان است که در انواع زیر تجویز می‌شود:
- اشعه ایکس: برای آگاهی از شکستگی استخوان و مشاهده آسیب‌های واردشده به آن، از تست اشعه ایکس استفاده می‌شود
- تست اندازه‌گیری فشار محفظه: در این آزمایش مخصوص به سندروم کمپارتمان، پزشک یک سوزن را در چند قسمت مختلف عضله وارد می‌کند. سپس دستگاه وصل شده به سوزن، میزان فشار موجود داخل بدن را ثبت می‌کند. البته توجه کنید که این آزمایش ممکن است که حس دردناکی را ایجاد کند که باید با پزشک میزان درد را مطرح کنید
- تکرار تست فشار: درصورتی‌که علائم شما نزدیک به کمپارتمان مزمن باشد، تست فشار محفظه دوباره بعد از ورزش تکرار می‌شود؛ اما نتایج تست سندرم کمپارتمان، با میزان فشار قبل از ورزش مقایسه می‌شود.
روش‌های درمان سندروم کمپارتمان
انتخاب روش‌های درمانی و مراقبت‌های پرستاری در سندروم کمپارتمان، بر اساس حاد یا مزمن بودن این بیماری تعیین می‌شود. در حالت کلی سندروم کمپارتمان حاد، به‌عنوان اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و باید فوری جراحی شود؛ اما سندروم مزمن، معمولاً با تغییر عادت‌های زندگی یا انجام ورزش‌های خاص، بهبود پیدا می‌کند. در ادامه مهم‌ترین روش‌های درمانی سندروم کمپارتمان حاد و مزمن را معرفی می‌کنیم.
درمان سندروم کمپارتمان حاد
پزشک برای این نوع از بیماری، جراحی فاسیوتومی را انجام می‌دهد؛ به این صورت که برشی روی پوست و فاسیا ایجاد می‌کند تا از فشار واردشده در عضله آسیب‌دیده کاسته شود. بعد از کاهش فشار و تورم، محل برش بسته می‌شود؛ اما در برخی از مواقع لازم است که پیوند پوست از ناحیه دیگر برای برش انجام شود.
درمان سندروم کمپارتمان مزمن
باتوجه‌به معنی کمپارتمان در پزشکی و مزمن بودن نوع بیماری، اگر به عضلات خود استراحت دهید، سندروم کمپارتمان مزمن بهبود پیدا می‌کند؛ اما در کنار استراحت، راه‌های درمانی زیر هم اجرا می‌شود:
- دارو: پزشک داروهای ضدالتهابی بدون نسخه مانند استامینوفن تجویز می‌کند که سبب کاهش درد است.
- تغییر برنامه‌های تمرینی: یکی از مراقبت های پرستاری در سندرم کمپارتمان، تغییر در فعالیت‌ها و تمرینات ورزشی است. براین‌اساس، پزشک به‌جای انجام یک حرکت تکراری، نوع فعالیت‌ها را ترکیب می‌کند.
- فیزیوتراپی: قطعاً فیزیوتراپی جزو روش‌های درمانی تأثیرگذار برای افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات آسیب‌دیده است. البته بهتر است که به سراغ مراکز فیزیوتراپی متخصص مانند کلینیک ارتوپدی پزشک اول بروید.
- ارتزها: استفاده از کفش‌های ارتوز که از مچ پا و ساق محافظت می‌کند، برای افراد مبتلا به این سندروم مناسب است؛ اما انتخاب نوع ارتز، باید به تشخیص پزشک باشد.
البته اگر بیمار با مصرف دارو، انجام فیزیوتراپی و دریافت بهترین مراقبت های پرستاری در سندرم کمپارتمان بهبود پیدا نکرد، در این صورت احتمال زیاد فوق تخصص ارتوپد، جراحی را توصیه می‌کند.
پیشگیری از سندروم کمپارتمان
قطعاً شما نمی‌توانید مانع از بروز سندروم کمپارتمان حاد شوید؛ چون غیرقابل‌پیش‌بینی است؛ اما در صورت شکستگی و آسیب‌های عضلانی و گچ گرفتگی طولانی‌مدت پا، به پزشک خود بگویید تا دستگاه مخصوصی را تنظیم کند. از طرفی برای جلوگیری از سندروم کمپارتمان مزمن، بهترین راه فشار کم روی عضلات است. بر همین اساس بهتر است که اقدامات زیر را انجام دهید:
- در صورت درد عضلات در حین انجام تمرینات ورزشی، از انجام فعالیت خودداری کنید.
- قبل و بعد از انجام تمرین، بدن خود را گرم و سرد کنید.
- استقامت خود را به‌آرامی افزایش دهید و ناگهانی تمرینات را زیاد نکنید.
- تمرینات خود را به‌صورت ترکیبی و بدون تکرار زیر انجام دهید.
- بهتر است که روی سطوح سخت و سفت ورزش نکنید.
جمع‌بندی
سندرم کمپارتمان، یکی از بیماری‌های دردناک در قسمت باسن، بازو و ساق پا است که در صورت درمان به‌موقع، عوارض خطرناکی را به دنبال دارد. این بیماری علائم مختلفی دارد و تشخیص نوع آن، باید به دست پزشک فوق تخصص ارتوپد انجام شود.
بر همین اساس اگر می‌خواهید هم‌زمان به مرکز فیزیوتراپی معتبر و کلینیک تخصصی ارتوپد مراجعه کنید، کلینیک پزشک اول را به شما پیشنهاد می‌کنیم. این کلینیک با همکاری پزشکان فوق‌تخصص ارتوپدی، به شما در درمان بیماری سندروم کمپارتمان کمک می‌کند.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید