دیسک کمر و تأثیر آن بر زندگی روزمره: علل، علائم و درمان‌ها

دیسک کمر یکی از شایع‌ترین مشکلات مربوط به سیستم حرکتی است که اغلب تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد می‎گذارد. با افزایش سن و تغییرات ناشی از فشارهای روزمره، دیسک‌های بین‌مهره‌ای معمولاً دچار آسیب و دژنراسیون شده که این امر در برخی موارد منجر به دردهای شدید، بی‌حسی و محدودیت حرکتی می‏شود. مراجعه به فوق‌تخصص دیسک کمر برای تشخیص دقیق و انتخاب بهترین روش درمانی، نقشی کلیدی و بسیار مهمی در تشخیص و مدیریت این بیماری دارد. در این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف دیسک کمر، انواع آن، علائم، روش‌های تشخیص و درمان خواهیم پرداخت. همراه ما باشید.

دیسک کمر کجاست؟

در ستون مهره‌های کمر، ۵ مهره از جنس استخوان قرار دارد که دیسک‌های کمری بین این مهره‌ها جای گرفته‌اند. این دیسک‌ها مانند بلبرینگ‌های زنده عمل می‌کنند و به ستون فقرات امکان خم شدن به جلو، عقب، طرفین و چرخش را می‌دهند. ساختار دیسک شامل یک حلقه بیرونی مقاوم و یک هسته مرکزی ژله‌ای است. این ساختار شبیه تایر ماشین است که در آن لاستیک بیرونی از هسته داخلی محافظت می‌کند. در صورت بروز آسیب یا اختلال در عملکرد دیسک‌ها، توصیه می‌کنیم در اولین فرصت حتما به جراح ارتوپد برای بررسی و درمان مراجعه کنید. حتما در نظر داشته باشید که برای تشخیص دقیق دیسک و همچنین دریافت روش‌های درمانی موثر، به بهترین کلینیک ارتوپد تهران یا شهر محل سکونت خود مراجعه کنید

علائم دیسک کمر کدام‌اند؟

علائم دیسک کمر اغلب متفاوت است و بسته به شدت و محل آسیب دیسک، تغییر می‎کنند. این علائم عبارت‌اند از:

• درد کمر: معمولاً در ناحیه تحتانی کمر احساس می‌شود و به سمت باسن یا پاها پخش می‎شود.
• درد سیاتیک: اگر دیسک به عصب سیاتیک فشار بیاورد، معمولا دردی تیر کشنده در ناحیه پا، به‌ویژه در پشت ران، ساق پا یا کف پا احساس می‏شود که آن را از علائم دیسک کمر در پاها نیز در نظر می‌گیرند.
• بی‌حسی یا گزگز: یکی دیگر از علایم دیسک کمر احساس بی‌حسی یا گزگز در پا یا کف پاها است که در بیشتر موارد ضعف عضلانی به همراه دارد و اغلب شما را در انجام فعالیت روزانه دچار مشکل می‎کند.
• سختی در حرکت: از دیگر علایم دیسک کمر این است که هنگام خم شدن، راست ایستادن یا چرخش کمر دچار مشکل شده و درد شدیدی به بدن شما وارد می‏شو‎د.

 علائم دیسک کمر خفیف

علائم دیسک کمر خفیف، ابتدا صورت درد مبهم در ناحیه کمر بروز می‌کنند که معمولاً پس از فعالیت‌های طولانی‌مدت یا قرارگیری در وضعیت نامناسب، تشدید می‌شود. همچنین فرد گاهی احساس گرفتگی در عضلات کمر دارد و  به‌دلیل فشاری که بر اعصاب و بافت‌های اطراف دیسک وارد می‌شود، ایجاد می‌شود. به علاوه، محدودیت‌های جزئی در حرکت مانند مشکل در خم شدن یا چرخش کمر، به‌دلیل حساسیت یا درد، مشاهده می‌شود.

علاوه بر این، گاهی قدرت عضلات پا یا دست بیمار به طور موقت کاهش می‎یابد که به دلیل فشار بر ریشه‌های عصبی است و با علائمی همچون گزگز یا بی‌حسی همراه است.

علائم دیسک کمر شدید

علائم دیسک کمر شدید، معمولاً بسیار جدی و نگران‌کننده هستند. فرد درد مداوم و شدیدی در ناحیه کمر یا گردن احساس می‌کند که حتی در حالت استراحت نیز ادامه دارد و گاهی به‌طور ناگهانی شدت می‌یابد. این درد اغلب به پاها یا بازوها سرایت می‎کند که با بی‌حسی همراه است و معمولاً ناشی از فشردگی عصب است.

علت دیسک کمر چیست؟

در پاسخ به این سوال که علت اصلی دیسک کمر چیست؟ باید بگوییک که دیسک کمر معمولا ناشی از عوامل مختلفی رخ می‌دهد. به طور مثال با افزایش سن، دیسک‌ها خاصیت انعطاف‌پذیری و آب خود را از دست می‌دهند که اغلب دیسک‌ها تحلیل‌رفته و در نهایت پارگی دیسک کمر اتفاق می‌افتد.

علاوه بر این، بلند کردن اجسام سنگین، چرخش ناگهانی یا سقوط از ارتفاع باعث آسیب به دیسک‎ها خواهد شد که از دیگر علت‎های دیسک کمر است. وضعیت‌های نادرست، عوامل ژنتیکی، فعالیت‌های سنگین و حتی چاقی و اضافه وزن هم باعث آسیب به دیسک کمر می‎شوند.

انواع بیماری دیسک کمر

دیسک کمر به چند نوع اصلی تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها و علائم خاص خود را دارند. در زیر هرکدام را توضیح می‏‌دهیم:

دیسک کم آب (Degenerative Disc Disease)

در واقع دیسک‌های بین مهره‌ای به عنوان ضربه‌گیر عمل کرده و به حفظ انعطاف‌پذیری ستون فقرات کمک می‌کنند. با گذشت زمان و به دلایل مختلف، این دیسک‌ها اغلب دچار کم‌آبی و تحلیل رفتن می‎شوند. به این حالت، دیسک کم آب یا بیماری دیسک دژنراتیو می‎گویند.

برجستگی دیسک کمر (Bulging Disc)

برجستگی دیسک کمر یکی دیگر از انواع بیماری دیسک کمر است که به طور معمول به دلیل فرسایش یا آسیب به وجود می‌آید. در این حالت، دیسک به شکل یک برآمدگی در می‌آید اما به طور کامل پاره نمی‌شود

فتق دیسک کمر (Herniated Disc)

فتق دیسک کمر به حالتی گفته می‌شود که در آن دیسک بین مهره‌ای که به عنوان ضربه‌گیر بین مهره‌ها عمل می‌کند و به دلیل آسیب یا فشار، بخشی از هسته داخلی خود که ماده‎ایی ژل‎مانند است را از لایه بیرونی خود خارج می‌کند. این حالت معمولاً به دلیل فرسایش، آسیب‌های حاد، یا حرکات نادرست به وجود می‌آید.

دیسک بیرون زده (Herniated Disc) 

برخی از افراد بر این باور هستند که دیسک بیرون زده، خطرناک‌ترین دیسک کمر است. در واقع در این حالت محتوای داخلی دیسک بین مهره‌ای از لایه بیرونی دیسک خارج شده و به کانال نخاع یا عصب‌های مجاور فشار می‌آورد. این وضعیت اغلب منجر به درد و مشکلات حرکتی می‎شود.  در این موارد که شدید هستند، بیمار دچار اختلالات حرکتی می‎شود. اختلال در عملکرد روده یا مثانه از مهم‌ترین علائم دیسک کمر خطرناک است که نشان‌دهنده آسیب جدی به اعصاب است و نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد. در برخی موارد، کاهش قدرت عضلات به حدی می‌رسد که فرد دیگر توانایی حرکت ندارد.

مواد غذایی مضر برای دیسک کمر

مواد غذایی پرچرب، فست‌فودها، نوشیدنی‌های گازدار، قند و شکر اضافی، و غذاهای شور و فرآوری‌شده به سلامت دیسک‌های ستون فقرات آسیب می‎زنند. این غذاها باعث افزایش التهاب، کاهش کلسیم، ضعف استخوان‌ها و اختلال در تعادل مواد معدنی می‌شوند.

 مواد غذایی مفید برای دیسک کمر

مواد غذایی مفید برای دیسک کمر شامل سبزیجات برگ سبز ،ویتامین K ،رماهی‌های چرب جاوی امگا 3، مغزها و دانه‌ها، اسیدهای چرب و ویتامین E، لبنیات کم‌چرب ، ویتامین Dو میوه‌های غنی از ویتامین C هستند که به تقویت و بازسازی دیسک‌ها کمک می‌کنند.

 دیسک کمر از چه سنی شروع می‌شود؟

دیسک کمر معمولاً در سنین 30  تا 50 سالگی بروز می‌کند. این مشکل به دلیل استفاده مکرر از دیسک‌ها، کاهش آب میان‌بافتی و تحلیل طبیعی ساختار آن‌ها رخ می‌دهد. با این حال، افراد مسن‌تر به دلیل تحلیل بیشتر دیسک‌ها در معرض خطر بیشتری قرار دارند. در برخی موارد، سبک زندگی نامناسب، ورزش‌های سنگین یا آسیب‌های جسمانی، باعث بروز این مشکل در سنین پایین‌تر نیز می‎شود.

عوارض دیسک کمر

دیسک کمر معمولا عوارضی را برای فرد ایجاد می‎کند که کیفیت زندگی او را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یکی از این عوارض درد مزمن است که در ناحیه کمر یا اندام‌ها ادامه پیدا کرده و آزاردهنده هستند. همچنین محدودیت در حرکت، انجام فعالیت‌های روزمره مانند خم شدن یا راه رفتن را نیز دشوار می‎کند.

 ضعف عضلانی از دیگر عوارض دیسک کمر است که باعث اختلال در تعادل و افزایش خطر زمین خوردن فرد می‎شود.

آسیب‌های عصبی دائمی یکی دیگر از مشکلات این بیماری است که فشار زیاد روی اعصاب، آسیب‌های جبران‌ناپذیری برای فرد ایجاد می‎کند. در موارد شدید، اختلال در عملکرد روده و مثانه نیز ممکن است به وجود آید که باعث اختلال در کنترل ادرار و مدفوع می‌شود.

 روش های تشخیص دیسک کمر 

برای تشخیص دیسک کمر ابتدا پزشک وضعیت بیمار را از طریق معاینه فیزیکی ارزیابی می‌کند. سپس تصویربرداری‌هایی مانند MRI که به‌وضوح ساختار دیسک‌ها و آسیب‌های احتمالی را نشان می‌دهد، انجام می‌شود. همچنین سی‌تی‌اسکن برای مشاهده جزئیات بیشتر ستون فقرات استفاده می‌شود. در برخی موارد، برای تشخیص آسیب عصبی از تست عصب (EMG) برای بررسی فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب استفاده می‌شود. علاوه بر این، پزشک از تصویربرداری اشعه ایکس برای ارزیابی ساختار استخوانی ستون فقرات و بررسی احتمال شکستگی استفاده می‎کند.

روش های درمان دیسک کمر

روش‌های درمان دیسک کمر متنوع است. ورزش کردن یکی از روش‌های مؤثر برای درمان این بیماری است که با تقویت عضلات کمر و شکم، حمایت بهتری از ستون فقرات کرده و انعطاف‌پذیری را افزایش می‌دهد. استراحت موقتی نیز باعث کاهش التهاب و درد می‎شود. داروهای ضد التهاب و مسکن مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن درد و التهاب را کاهش می‌دهند.

علاوه بر روش‌هایی که بیان کردیم، فیزیوتراپی با بهره‌گیری از حرکات کششی، تقویتی و تکنیک‌های دستی نیز به‌طور مؤثری درد و تنش کمر را کاهش می‎دهد. مراجعه به دکتر فیزیوتراپی برای طراحی برنامه درمانی مناسب، نقش مهمی در بهبود شرایط دارد. استفاده از کمپرس گرم و سرد نیز در کاهش علائم این بیماری تاثیر خوبی دارد. همچنین، آب‌درمانی به دلیل ویژگی‌هایی مانند خاصیت شناوری و حرارتی، به کاهش فشار از ستون فقرات و بهبود عملکرد آن کمک شایانی می‌کند.

در نهایت زمانی که درمان‏های گفته شده موثر نباشد، استفاده از جراحی توصیه می‎شود.

 داروی دیسک کمر چیست؟

داروهای دیسک کمر معمولاً برای کاهش درد و التهاب ناشی از مشکلات دیسک‌های بین مهره‌ای تجویز می‌شوند. این داروها شامل مسکن‌ها مانند ایبوپروفن و ناپروکسن و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)  هستند که به کاهش التهاب و درد کمک شایانی می‌کنند. همچنین، داروهای شل‌کننده عضلات برای کاهش گرفتگی عضلات اطراف دیسک آسیب‌دیده تجویز می‌شوند.

در صورتی که درد شدید است، پزشک داروهای مسکن قوی‌تر مانند داروهای اوپیوئیدی یا تزریقات استروئیدی برای تسکین حال بیمار تجویز می‎کند.

 ورزش های موثر برای دیسک کمر

تمرینات مؤثر برای بهبود دیسک کمر شامل حرکات کششی مانند کشش فلکشن، کشش زانو به سمت شکم و تمرینات ویژه برای عضله پیریفورمیس است که به کاهش فشار روی دیسک‌ها و عضلات کمک می‌کند. به علاوه یوگا، پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا با افزایش انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات، به بهبود شرایط و کاهش علائم دیسک کمر کمک می‌کنند.

 درمان دیسک کمر با فیزیوتراپی

درمان دیسک کمر با فیزیوتراپی یکی از روش‌های مؤثر و غیرتهاجمی است که هدف آن کاهش درد، بهبود عملکرد حرکتی و پیشگیری از پیشرفت بیماری است. در این روش با بهره‌گیری از تکنیک‌های مختلف، علائم ناشی از آسیب‌دیدگی دیسک بهبود می‎یابد و عضلات و بافت‌های آسیب‌دیده بازسازی و تقویت می‎شوند.

ماساژ درمانی یکی از تکنیک‎های فیزیوتراپی است که با کاهش انقباضات عضلانی و تحریک ترشح سروتونین و اندورفین باعث کاهش درد دیسک کمر می‎شود.

روش سوزن خشک از دیگر تکنیک‌های مؤثر در درمان دیسک کمر است که با تحریک هورمون‌های کاهش‌دهنده درد، به کاهش علائم ناشی از بیرون‌زدگی دیسک کمک می‌کند و در برخی موارد نیاز به جراحی را برطرف می‌سازد. لیزر درمانی نیز به‌عنوان یک روش پیشرفته، با تسریع فرآیند بازسازی بافت‌ها، حتی در موارد شدید دیسک کمر، نتایج مطلوبی به همراه دارد.

علاوه بر این، تکنیک‌های دستی فیزیوتراپی به‌وسیله کاهش التهاب و مشکلات عضلانی و مفصلی، دامنه حرکتی بیمار را افزایش داده و به بهبود عملکرد بدن کمک می‌کنند. همچنین، تمرین درمانی با ارائه حرکات ورزشی مناسب و متناسب با وضعیت بیمار، نقش کلیدی در تسکین علائم و بهبود بیرون‌زدگی دیسک کمر ایفا می‎کند.

جراحی دیسک کمر

جراحی دیسک کمر معمولاً زمانی انجام می‌شود که درمان‌های غیرجراحی مانند دارو و فیزیوتراپی موثر نبوده و علائم شدید یا ناتوان‌کننده ادامه می‎یابد. یکی از روش‌ها، دیسکتومی است که در آن بخش آسیب‌دیده دیسک برداشته می‌شود تا فشار از روی عصب‌ها برداشته شود.

جراحی دیسک کمر با لیزر نیز جزو روش‌های پیشرفته در درمان دیسک کمر است. این تکنیک زمانی به‌کار می‌رود که دیسک به‌طور کامل دچار پارگی نشده باشد.

روش‌های دیگر مانند فیوژن مهره‌ها (ادغام مهره‌ها به هم) یا پروتز دیسک‌های کمر نیز وجود دارند. به طور کلی، جراحی دیسک کمر به‌طور مؤثری درد را کاهش می‎دهد و عملکرد حرکتی بیمار را بهبود می‎بخشد، اما برای مواردی با علائم شدید یا پیشرفته در نظر گرفته می‌شود.

اگر دیسک کمر را عمل نکنیم چه می‌شود؟ 

اگر دیسک کمر به موقع درمان نشود، علائم آن به مرور زمان شدیدتر شده و مشکلاتی نظیر درد مداوم، کاهش توانایی حرکتی، بی‌حسی، گزگز و ضعف در اندام‌ها را ایجاد می‌کند. در این مرحله، ممکن است این سوال مطرح شود که چه موقع دیسک کمر احتیاج به عمل دارد؟ پاسخ به این سوال زمانی روشن می‌شود که فشار وارده به اعصاب باعث اختلال در عملکرد عضلات، فلج جزئی یا حتی مشکلات جدی‌تری مانند بی‌اختیاری در کنترل مثانه و روده گردد. این شرایط منجر به آسیب‌های دائمی می‎شود که نیاز به مداخله جراحی فوری دارند.

روش های پیشگیری از دیسک کمر

یکی از روش‎های پیشگیری از دیسک کمر، حفظ وزن مناسب و انجام ورزش منظم است. توجه داشته باشید که وضعیت بدنی صحیح، از جمله ایستادن و نشستن به طور صحیح، فشار کمتری به ستون فقرات وارد می‌کند. هنگام بلند کردن اجسام، از خم کردن کمر خودداری کرده و به جای آن از پاها استفاده کنید. کشش منظم عضلات و پوشیدن کفش‌های حمایتی نیز باعث انعطاف‌پذیری و پایداری ستون فقرات می‎شود. همچنین ترک سیگار و مدیریت استرس از آسیب به دیسک‌ها جلوگیری می‌کند.

برای درمان دیسک کمر به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

برای درمان دیسک کمر، ابتدا باید به پزشک متخصص ارتوپد یا نورولوژیست مراجعه کنید تا تشخیص دقیقی از وضعیت دیسک و علائم آن دریافت شود. در برخی موارد، مراجعه به متخصص فیزیوتراپی برای درمان‌های غیرجراحی و تقویت عضلات کمر ضروری است. اگر وضعیت دیسک کمر به شدت وخیم شود و نیاز به جراحی پیدا کند، باید به جراح ستون فقرات مراجعه کنید. این جراح با تجربه در درمان‌های جراحی و غیرجراحی، راهنمایی‌های لازم برای درمان بهینه بیماری را ارائه خواهد داد.

جمع‌بندی

در این مقاله توضیح دادیم که دیسک کمر یکی از مشکلات شایع در ستون فقرات است و  به دلیل آسیب یا دژنراسیون دیسک‌های بین مهره‌ای رخ می‌دهد. این وضعیت اغلب به درد شدید، بی‌حسی، محدودیت حرکتی و ضعف عضلانی منجر می‎شود.

 علائم دیسک کمر از دردهای خفیف کمر تا درد شدید با مشکلات عصبی و حرکتی متغیر است. علل عمده آن افزایش سن، آسیب‌های فیزیکی، وضعیت‌های نادرست و چاقی است. درمان‌های دیسک کمر شامل استراحت، داروهای ضد التهاب، فیزیوتراپی، ورزش و در موارد شدید جراحی است. مواد غذایی سالم مانند سبزیجات برگ سبز، ماهی‌های چرب و لبنیات کم‌چرب به سلامت دیسک‌ها کمک بسزایی می‎کنند. دیسک کمر معمولاً در سنین 30 تا 50 سالگی شروع می‌شود و در برخی موارد مشکلاتی مانند آسیب‌های عصبی دائمی، ضعف عضلانی و اختلالات عملکردی به همراه دارد.