آرتروز دست: با انواع، علائم، علل و نحوه درمان آن آشنا شوید

آرتروز دست یکی از مشکلات شایع و ناتوان‌کننده است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. این بیماری، که به دلیل تحلیل غضروف مفاصل دست به وقوع می‌پیوندد، اغلب تأثیرات منفی زیادی بر کیفیت زندگی فرد می‌گذارد. درد، تورم، خشکی مفاصل و محدودیت در انجام فعالیت‌های روزمره مانند نوشتن، تایپ کردن یا حتی باز کردن درب‌ها، از جمله علائم رایج آرتروز دست هستند.

در حالی که این بیماری بیشتر در افراد مسن مشاهده می‌شود، اما گاهی در جوانان نیز به دلایل مختلفی چون آسیب‌های مکرر یا فشار زیاد بر مفاصل رخ می‎دهد. مراجعه به کلینیک دست و شانه  و مراکز درمانی و تشخیصی مرتبط، به تشخیص دقیق و انتخاب بهترین روش درمان کمک می‎کند. در این مقاله، به معرفی این بیماری، انواع مختلف آن، علائم و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت. تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

آرتروز دست چیست؟

آرتروز دست یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که باعث تحلیل غضروف میان مفاصل دست می‌شود. غضروف بافتی نرم و لغزنده است که نقش مهمی در کاهش اصطکاک میان استخوان‌ها و تسهیل حرکت مفاصل ایفا می‌کند. با از بین رفتن غضروف، مفاصل دست دچار التهاب، درد و محدودیت حرکت می‌شوند. این بیماری معمولا بر فعالیت‌های روزمره مانند نوشتن، تایپ کردن یا باز کردن درب‌ها تأثیر می‎گذارد.

این بیماری معمولاً به تدریج پیشرفت می‌کند و باعث کاهش انعطاف‌پذیری مفاصل می‌شود. همچنین علائم این بیماری به مرور زمان وخیم‌تر می‎شوند و زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‎دهند. علاوه بر این، عواملی همچون سن، سابقه خانوادگی، آسیب‌های قبلی یا استفاده مکرر از دست‌ها در انجام فعالیت‌های سنگین، خطر ابتلا به آرتروز دست را افزایش می‎دهند.

انواع آرتروز دست کدام‌اند؟

آرتروز دست به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند و بر بخش‌های مختلف دست تأثیر می‌گذارند.در ادامه آنها را بررسی می‎کنیم:

یکی از انواع آرتروز دست، آرتریت مفصل انگشت است که در حدود 10 درصد از افراد دیده می‌شود و بیشتر در مفاصل نوک انگشتان بروز می‌کند. فشارهایی مشابه آنچه که هنگام راه رفتن به زانوها وارد می‌شود، به مفاصل انگشتان نیز اعمال می‌شود. این فشارها باعث شکل‌گیری برآمدگی‌های کوچکی به نام گره‌های هبردن در انگشتان می‌شوند. مراجعه به مراکز درمانی از جمله کلینیک ارتوپد به ارزیابی شدت این برآمدگی‌ها و ارائه راهکارهای درمانی مناسب کمک می‎کند. این برآمدگی‌ها معمولاً نیازی به درمان ندارند، مگر اینکه به شدت بر تحرک انگشتان تأثیر بگذارند و حرکت آن‌ها را محدود کنند.

نوع دیگری از آرتروز که در دست رخ می‌دهد، آرتریت بازال شست است که بیشتر در زنان بالای 50 سال رخ می‎دهد ولی در مردان به ندرت دیده می‎شود. این بیماری به دلیل تغییرات هورمونی و کاهش استروژن در دوران یائسگی رخ می‌دهد که باعث ضعف رباط‌ها و تحلیل مفصل شست می‌شود.

آرتروز پس از آسیب نیز نوعی دیگر از آرتروز دست است که پس از آسیب‌های مفصلی ایجاد می‌شود. این نوع آرتروز به‌طور تدریجی پیشرفت می‌کند و تشخیص آن معمولا چند سال طول می‎کشد و معمولاً در سنین 45 تا 60 سالگی ظاهر می‌شود، به‌ویژه در مواردی که آسیب‌ها به طور کامل درمان نشده یا نادیده گرفته شده‌اند.

آرتروز مچ دست یکی دیگر از انواع شایع آرتروز است که به دلیل ساختار خاص این ناحیه، متاسفانه مچ دست، مستعد ابتلا به این بیماری است. در واقع مچ دست فاقد عضلات و تاندون‌های حمایتی برای هشت استخوان موجود در آن است، بنابراین هیچ محافظتی در برابر سایش و پارگی ندارد و در برابر فشارهای مکرر و فعالیت‌های روزانه آسیب‌پذیر است.

علائم آرتروز دست

آرتروز دست معمولا با علائمی همراه است که باعث کاهش کیفیت عملکرد روزمره فرد مبتلا خواهد شد و او را با مشکل مواجه می‌کند. یکی از اولین علائم آرتروز، درد در انگشتان دست است که هنگام حرکت یا حتی در حالت استراحت احساس می‎شود.

از دیگر علائم آرتروز دست چپ و راست، ورم در مفاصل انگشتان است. این ورم ایجاد شده گاهی با گرمایی همراه است که هنگام لمس مفاصل حس می‌شود و اغلب ناشی از التهاب و تورم است.

خشکی مفاصل از دیگر علائم آرتروز دست و شانه است، به‌طوری‌که حرکت دادن انگشتان و شانه دشوار و گاهی همراه با محدودیت می‌شود. همچنین در بیشتر موارد مفاصل میانی انگشتان دست به شکل خمیده می‎شوند و این وضعیت به‌تدریج باعث تغییر شکل مفصل دست خواهد شد. گاهی دیده شده است که برخی افراد از بی‌حسی یا احساس گزگز در انگشتان خود رنج می‌برند و از آن شکایت می‌کنند که این علایم ناشی از آسیب به بافت‌ها یا عصب‌های اطراف دست است و علائم آرتروز دست راست نیز همانند دست چپ، معمولا شامل چنین مواردی است.

جالب است بدانید که در موارد پیشرفته‌تر بیماری آرتروز دست، برجستگی‌هایی روی مفاصل انگشتان ایجاد می‌شود که ظاهری ناهنجار به‌دست می‌دهد. این تغییرات معمولاً همراه با ضعف در انگشتان است و توانایی انجام کارهای روزمره را  فرد بیمار را کاهش می‌دهد. توجه به این علائم و مراجعه به پزشک به تشخیص زودهنگام و جلوگیری از پیشرفت بیماری بسیار اهمیت دارد پس اگر با چنین موردی مواجه شدید، آن را جدی بگیرید و در اولین فرصت به متخصص ارتوپد تهران یا شهر محل سکونت خود مراجعه کنید.

علل بروز آرتروز دست

آرتروز دست بر اساس عوامل مختلفی بروز می‎کند و معمولاً ترکیبی است از عوامل مختلف که باعث ایجاد این بیماری می‌شوند. یکی از عوامل اصلی در بروز آرتروز دست، افزایش سن است. با بالا رفتن سن، غضروف مفاصل به‌تدریج تحلیل می‌رود و آسیب‌های ناشی از فشارهای مکرر به مفاصل بیشتر مشخص می‌شود. همچنین، ژنتیک نیز نقش مهمی در بروز این بیماری دارد، چرا که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری اغلب خطر ابتلا را در افراد افزایش می‎دهد.

از دیگر علل بوجود آمدن آرتروز دست، آسیب‌هایی نظیر شکستگی‌ها یا دررفتگی‌هایی است که در گذشته برای فرد رخ داده است. به‌ویژه اگر درمان آسیب‌ها به‌درستی انجام نشود و آسیب‌های مکرر به مفاصل دست وارد شود.

فعالیت‌های شغلی یا ورزشی که نیاز به استفاده مکرر از مفاصل دست دارند نیز عامل دیگری در ابتلا به این بیماری هستند. افرادی که شغل‌های فیزیکی یا ورزشی دارند و به این دلیل فشار زیادی به مفاصل دست خود وارد می‏‌کنند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.

علاوه بر این، بیماری‌های خودایمنی مانند آرتروز روماتوئید، که ناشی از اختلالات سیستم ایمنی بدن است، مفاصل دست را تحت‌تأثیر قرار می‎دهند و باعث بروز التهاب و آسیب در این محل می‎شوند. شرایط دیگری مانند التهاب مفاصل و عفونت‌های مفصلی نیز در تشدید بیماری نقش دارند.

روش‌ های تشخیص آرتروز دست

پزشکان برای تشخیص آرتروز دست از روش‌های متنوعی استفاده می‌کنند تا تشخیص بسیار دقیقی داشته باشند. اولین گام در این مسیر، معاینه فیزیکی است که پزشک به بررسی علائمی چون تورم، درد و تغییر شکل مفاصل دست می‌پردازد. پس از معاینه، برای مشاهده وضعیت مفاصل، تصویربرداری از اهمیت زیادی برخوردار است. در این راستا، اشعه ایکس به پزشک کمک می‌کند تا بهتر تحلیل غضروف و تغییرات استخوانی را مشاهده کند.

همچنین، MRI  به عنوان روشی دقیق‌تر برای بررسی بافت‌های نرم و مفاصل دست استفاده می‌شود و اطلاعات بیشتری در مورد آسیب‌های مفصلی ارائه می‌دهد. آزمایش خون نقش مهمی در تشخیص آرتروز دست دارد؛ زیرا با شناسایی علائم التهاب یا عوامل خودایمنی، به پزشک در ارائه تشخیصی دقیق‌تر کمک می‌کند. در برخی موارد، از آرتروسنتز یا نمونه‌برداری از مایع مفصلی دست استفاده می‌شود تا نوع التهاب شناسایی شده و دلایل احتمالی آن بررسی شود. این بررسی‌های جامع به پزشک کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را متناسب با شرایط بیمار در نظر بگیرد.

روش‌های درمان آرتروز دست

درمان آرتروز دست به شدت بیماری، نوع آن و وضعیت بیمار بستگی دارد که  شامل روش‌های متنوعی است. یکی از روش‌های اولیه، درمان‌های غیرجراحی است که در بسیاری از موارد در کاهش علائم تاثیر دارد.

دارودرمانی یکی از روش‎های غیر جراحی در درمان بیماری آرتروز است. مثلا قرص برای آرتروز دست، مخصوصا در مواردی که التهاب و درد شدیدتر است، تجویز می‌شود که شامل داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن برای کاهش التهاب و مسکن‌ها برای تسکین درد هستند. همچنین در کنار این، تزریق کورتیکواستروئید در موارد التهاب شدید مفصل نیز انجام می‌شود

علاوه بر این فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبود وضعیت بیماران مبتلا به آرتروز دارد. تمرینات ویژه برای افزایش دامنه حرکت و تقویت عضلات دست از جمله درمان‌های موثر هستند. علاوه بر این، استفاده از کمپرس آب گرم و سرد که می‌توان آنها را نوعی درمان خانگی آرتروز انگشت دست دانست، به طور چشمگیری موثر است.

خوب است بدانید که رژیم غذایی مناسب از دیگر روش‌های درمان آرتروز دست در خانه بشمار می‎رود. مصرف مواد غذایی ضدالتهابی مانند ماهی‌، ویتامین امگا 3، سبزیجات، میوه‌ها و ویتامین  Dدر تقویت مفاصل و غضروف‌های دست بسیار اهمیت دارد. در برخی موارد، بریس‌ها یا آتل‌ها هم برای حمایت از مفاصل و کاهش فشار در فعالیت‌های روزمره تجویز می‌شوند. تغییر در سبک زندگی و کاهش استفاده از دست در فعالیت‌های سنگین، همچنان از جمله راهکارهای ضروری برای کنترل بیماری است.

با پیشرفت بیماری آرتروز و عدم پاسخ‌دهی به درمان‌های غیرجراحی، پزشک از روش‌های جراحی جهت درمان این بیماری کمک می‌گیرد. یکی از این روش‌ها جراحی بازسازی مفصل است که برای ترمیم یا جایگزینی غضروف آسیب‌دیده به کار می‌رود. در مواردی که آسیب مفصل بسیار شدید باشد، تعویض کامل مفصل یا آرتروپلاستی گزینه‌ای مناسب بشمار می‎رود تا مفصل آسیب‌دیده با یک مفصل مصنوعی جایگزین شود.

چگونه از ابتلا به آرتروز دست پیشگیری کنیم؟

متاسفانه پیشگیری کامل از آرتروز دست به دلیل عوامل ژنتیکی و مادرزادی آن امکان‌پذیر نیست؛ اما با رعایت برخی نکات، مانع از پیشرفت بیماری و بروز آسیب‌های جدی‌تر خواهید شد. از جمله این اقدامات پرهیز از انجام فعالیت‌های مکرر و بدون استراحت است، چرا که فشار مداوم بر دست‌ها به مفاصل آسیب می‎رساند.

همچنین، تغذیه سالم نقش مهمی در حفظ سلامت مفاصل دارد. مصرف مواد غذایی سرشار از پروتئین، کلسیم (مانند شیر و ماست)، روغن ماهی، پزشکان مصرف ویتامین‌های ضروری و استفاده از مکمل‌هایی که به تقویت مفاصل، تاندون‌ها و غضروف‌ها کمک می‌کنند را توصیه می‌کنند.

ورزش‌های منظم و اصولی نیز تأثیر قابل‌توجهی در تقویت عضلات و کاهش فشار روی مفاصل دارند. توجه داشته باشید زمانی را به ورزش‌های سبک و نرمش‌های روزانه اختصاص دهید تا از بروز آسیب‌های احتمالی پیشگیری کنید. این موضوع را مد نظر داشته باشید که در هنگام انجام ورزش‌های سنگین‌تر، مخصوصا ورزش‌های رزمی، استفاده از مچ‌بند و دستکش‌های محافظتی برای کاهش خطرات ضروری است.

جمع‌بندی

در این مقاله به تفصیل در مورد آرتروز دست صحبت کردیم، توضیح دادیم که نوعی بیماری مفصلی است و با تحلیل غضروف‌ها، درد، تورم و محدودیت حرکت مشخص می‌شود. عوامل مختلفی مانند افزایش سن، آسیب‌های قبلی و فشار مکرر بر مفاصل در ایجاد این بیماری نقش دارند. همچنین بررسی کردیم که تشخیص بیماری آرتروز دست از طریق معاینه، تصویربرداری و آزمایش‌ها انجام می‌شود. درمان این بیماری شامل دارو، فیزیوتراپی، تغییر سبک زندگی و در موارد شدید، جراحی است.