خشک‌شدن دیسک یا کم‌آبی دیسک یک تغییر دژنراتیو بسیار رایج در دیسک‌های بین مهره‌ای و به معنای ازدست‌دادن تدریجی هیدراتاسیون (آب) دیسک بین مهره‌ای در ستون فقرات است که منجر به کم‌آبی و تحلیل‌رفتن دیسک می‌شود. شیوع این عارضه با افزایش سن بالا می‌رود. در واقع، کم‌آبی تدریجی تا حد زیادی بخشی "طبیعی" از فرایند پیری دیسک محسوب می‌شود، اما برخی عوامل دیگر نیز می‌توانند خشکی دیسک را بدتر کنند.
کم‌آبی دیسک ناشی از جایگزینی گلیکوزآمینوگلیکان‌های آب‌دوست (کندرویتین سولفات و کراتان سولفات) درون‌هسته پالپوزوس با فیبروکارتیلاژ است. با اینکه تصور رایج این است که کاهش ارتفاع دیسک ناشی از کاهش حجم هسته پالپوزوس است، اما تحقیقات نشان داده‌اند که این‌طور نیست، چون کاهش ارتفاع دیسک بیشتر در نتیجه برآمدگی حلقوی و خمیدگی صفحه انتهایی مهره است. در این مطلب از پزشک ارتوپد به بررسی کم‌آبی دیسک کمر، علل بروز این مشکل، علائم و همچنین بهترین روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت.
اهمیت کم آبی دیسک کمر در سلامت بدن
اگر به آناتومی دیسک‌های ستون فقرات نگاهی بیندازیم متوجه خواهیم شد که دیسک‌های بین مهره‌ای بین هر مهره در ستون فقرات قرار داشته و حدود ۲۵ درصد از کل ارتفاع ستون فقرات را تشکیل می‌دهند. این دیسک‌ها از دو بخش اصلی تشکیل شده‌اند: نوکلئوس پولپوزوس (هسته ژله‌ای و نرم دیسک) که به‌عنوان مرکز دیسک عمل می‌کند و آنولوس فیبروزوس (حلقه‌ای محکم و فیبروکارتیلاژی) که هسته را احاطه کرده است. نوکلئوس پولپوزوس دارای آب زیادی است که به توزیع یکنواخت فشار در دیسک کمک می‌کند.
دیسک‌های بین مهره‌ای به‌عنوان ضربه‌گیرهای ستون فقرات عمل کرده و انعطاف‌پذیری و حرکت بین مهره‌ها را ممکن می‌سازند. کم‌آبی دیسک می‌تواند منجر به کوچک‌شدن، سفت‌شدن و خشک‌شدن نوکلئوس پولپوزوس شود که این امر انعطاف‌پذیری ستون فقرات را کاهش می‌دهد و به فتق دیسک و درد کمر می‌انجامد. همچنین، کم‌آبی می‌تواند باعث شود که دیسک‌ها نتوانند شوک‌های روزانه را به‌درستی جذب کنند. این امر می‌تواند به اعصاب حساس در ستون فقرات فشار وارد کند و منجر به بروز درد در سراسر بدن شود. ازاین‌رو، حفظ هیدراتاسیون کافی برای سلامت دیسک‌ها و جلوگیری از مشکلات ستون فقرات امری بسیار مهم است.
کم آبی دیسک کمر چه علائمی دارد؟
علائم خشک‌شدن دیسک بسته به محل و شدت خشک‌شدن دیسک متفاوت است. در موارد خفیف، ممکن است علائم قابل‌توجهی وجود نداشته باشد، درحالی‌که در موارد شدیدتر، تخریب دیسک می‌تواند منجر به فشار بر روی اعصاب و درد یا ضعف انتشار یابنده شود. برخی از بیماران حتی با تخریب شدید دیسک، درد ندارند، درحالی‌که برخی دیگر درد شدید را تجربه می‌کنند. برخی از علائم کم‌آبی دیسک کمر عبارت‌اند از:
- درد در ناحیه پایین کمر که ممکن است به پاها نیز انتشار یابد و فعالیت‌های روزمره را تحت تأثیر قرار دهد
- تنگی عصبی که باعث درد و خارش در باسن، ران و پاها می‌شود
- سفتی ستون فقرات، کاهش انعطاف‌پذیری و محدودیت در حرکات کمر و گردن
- بی‌حسی و ضعف در پاها به دلیل فشار بر اعصاب
- سرخوردگی و تنگی در حرکت به دلیل کاهش انعطاف‌پذیری و محدودیت در حرکات کمر
- مشکلات در اندام‌های ناحیه لگن مانند ضعف و بی‌حسی
- ضعف یا آتروفی عضلانی در پشت یا اندام‌ها به دلیل فشردگی عصبی یا کمبود فعالیت فیزیکی
- درد، گزگز یا بی‌حسی انتشار یابنده در بازوها یا پاها در صورت فشردگی اعصاب اطراف دیسک تخریب شده
- کاهش یا عدم وجود رفلکس در پاها
- تغییر در قوام و اندازه دیسک و تغییر در شکل و ضخامت دیسک (در برخی موارد)
علت رایج کم آبی دیسک کمر چیست؟
دیسک‌های ستون فقرات به طور طبیعی با افزایش سن به‌تدریج آب خود را از دست می‌دهند و خشک می‌شوند. علاوه بر پیری، عوامل پاتولوژیک خاصی می‌توانند این فرایند را تسریع کنند. از جمله این عوامل می‌توان به چاقی و اضافه‌وزن اشاره کرد که فشار بیشتری بر دیسک‌ها وارد می‌کند. عوامل دیگری مانند آسیب‌های فیزیکی ناشی از تصادفات یا ورزش‌های که نیاز به پیچش ستون فقرات دارند؛ مانند گلف، ژیمناستیک، تکل فوتبال، فشارهای مکرر به کمرو همچنین عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند در کم‌آبی دیسک کمر دخیل باشند.
عدم فعالیت بدنی، نشستن طولانی‌مدت و سبک زندگی کم‌تحرک که مانع گردش خون و تغذیه مناسب دیسک‌ها می‌شود، تکنیک‌های نادرست بلندکردن اجسام سنگین که به دیسک‌ها آسیب وارد می‌کند و آسیب‌های ستون فقرات که ساختار دیسک را مختل کرده و منجر به خشکی آن می‌شود برخی دیگر از عوامل پاتولوژیک هستند که می‌توانند روند خشک‌شدن و کم‌آبی دیسک را تسریع کنند. کمبود آب در بدن نیز می‌تواند به این مشکل دامن بزند، زیرا دیسک‌ها برای حفظ هیدراتاسیون خود به آب کافی نیاز دارند.
نحوه تشخیص کم آبی دیسک کمر
تشخیص کم‌آبی دیسک کمر معمولاً توسط پزشک متخصص ارتوپدی، دکتر ستون فقرات، نورولوژیست یا روماتولوژیست و معمولاً با استفاده از ترکیبی از تاریخچه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی و تصویربرداری مانند ام‌آرآی و رادیوگرافی صورت می‌گیرد.
ابتدا پزشک از بیمار در مورد محل درد، حوادث احتمالی و علائم درد می‌پرسد تا بفهمد آیا درد با حرکات خاصی تشدید می‌شود یا خیر. در ارزیابی فیزیکی، پزشک به دنبال علائم درد، مناطق حساس و دردناک بدن بیمار و محدودیت حرکتی در ستون فقرات است. در مورد ستون فقرات کمری، دامنه حرکتی کمر و در مورد ستون فقرات گردنی، حرکات گردن بررسی می‌شود.
پزشک حتی ممکن است از معاینه عصبی برای ارزیابی درگیری عصبی و بررسی رفلکس‌های غیرطبیعی استفاده کند. در این معاینات، پزشک ممکن است از بیمار در مورد ماهیت و مدت بروز علائم سؤال کند و به دنبال نشانه‌های آسیب فیزیکی به ستون فقرات باشد. روش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی به پزشک کمک می‌کند تا ساختار داخلی ستون فقرات را بررسی کند و ببیند آیا کم‌آبی به مهره‌ها آسیب‌زده است یا خیر.
روش های درمان کم آبی دیسک کمر
متأسفانه، هیچ درمانی برای پیری وجود ندارد، اما می‌توانید با تغذیه سالم، آب‌رسانی زیاد و ورزش متوسط، اقداماتی را برای حفظ سلامت دیسک‌های ستون فقرات خود انجام دهید. دو استراتژی رایج برای درمان خشکی دیسک وجود دارد: درمان محافظه‌کارانه و جراحی. در درمان محافظه‌کارانه از مسکن‌ها، فیزیوتراپی و داروهای ضدالتهاب استفاده می‌شود. همچنین، تزریق کورتیکواستروئید در ناحیه اپیدورال یا نزدیک ریشه عصبی را می‌توان برای درمان دردهای عصبی (رادیکولار) مانند سوزش، گزش، درد تیر کشنده که به سمت اندام‌ها می‌رود، انجام داد؛ اما این روش معمولاً موقتی است و ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد. در مواردی که درمان محافظه‌کارانه مؤثر نیست، درمان جراحی مانند تعویض دیسک با دیسک مصنوعی یا فیوژن ستون فقرات می‌شود.
درمان کم آبی دیسک کمر با جراحی
جراحی تنها درمان قطعی برای کم‌آبی دیسک برای افرادی مناسب است که از درمان‌های محافظه‌کارانه و غیرجراحی نتیجه کافی نمی‌گیرند. اگر کم‌آبی در دیسک به‌قدری شدید شود که منجر به درد مزمن و غیرقابل‌تحمل شود، جراح ستون فقرات ممکن است نیاز به انجام جایگزینی دیسک مصنوعی یا فیوژن ستون فقرات داشته باشد. در هر دو روش، دیسک خشک شده برداشته می‌شود. در جایگزینی دیسک مصنوعی، یک دیسک مصنوعی بین مهره‌ها قرار می‌گیرد. در فیوژن، استخوان‌ها با استفاده از ابزار فلزی ثابت شده و یک ماتریکس استخوانی مصنوعی به‌تدریج استخوان‌ها را به هم متصل می‌کند. این جراحی‌ها معمولاً در مواردی انجام می‌شود که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند.
نقش فیزیوتراپی در درمان کم آبی دیسک کمر
فیزیوتراپی با استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند الکتروتراپی، ماساژدرمانی، درمان دستی و تمرینات ورزشی به کاهش درد و التهاب و درمان کم‌آبی دیسک کمر کمک می‌کند. این روش همچنین با تقویت عضلات کمر و شکم، انعطاف‌پذیری ستون فقرات را افزایش می‌دهد و از فشار اضافی بر دیسک‌ها جلوگیری می‌کند. این روش می‌تواند به بهبود وضعیت بدنی و جلوگیری از مشکلات بیشتر کمک کند و در بسیاری از موارد، نیاز به جراحی را کاهش می‌دهد. توصیه می‌کنیم حتما به کلینیک فیزیوتراپی معتبر مراجعه کرده تا فرد متخصص و حرفه‌ای درمان را انجام دهد. این روش ضمن تمام مزایایی که دارد به افزایش جریان خون در ناحیه آسیب‌دیده کمک می‌کند که درنهایت باعث تسریع در روند بهبودی می‌شود.
داروهای موثر بر درمان کم آبی دیسک کمر
درمان کم‌آبی دیسک با استفاده از داروها معمولاً برای تسکین درد انجام می‌شود. از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و استامینوفن برای کاهش درد استفاده می‌شود. همچنین، افیون‌ها و شل‌کننده‌های عضلانی نیز گزینه‌های دیگری هستند که می‌توانند به تسکین درد کمک کنند. هر یک از این داروها مزایا و معایبی دارند و حتی اگر برخی از آنها بدون نسخه نیز در دسترس باشند، مهم است که با جراح ستون فقرات یا متخصص ارتوپد تهران یا شهر محل سکونت خود در مورد تمام داروهای مصرفی مشورت کنید. توجه داشته باشید که این داروها مسیر کم‌آبی دیسک را تغییر نمی‌دهند، بلکه فقط درد را تسکین می‌دهند.
نقش تغذیه در درمان کم آبی دیسک کمر
قطعاً یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند به حفظ سلامت دیسک‌ها کمک کند. بهترین مواد غذایی برای پیشگیری از کم‌آبی دیسک کمر شامل غذاهایی مانند میوه‌ها و سبزیجات آبدار، روغن‌های سالم مانند زیتون و کنجد و غذاهای غنی از امگا-۳ مانند ماهی چرب است که مصرف آنها به بهبود ساختار دیسک‌ها کمک کند. همچنین، مصرف لبنیات و غذاهای سرشار از کلسیم برای تقویت استخوان‌ها و دیسک‌ها ضروری است. علاوه بر این، مکمل‌های پروتئینی و ویتامین‌های D و K نیز می‌توانند به ترمیم بافت دیسک کمک کنند. از تأثیر کم‌آبی روی ستون فقرات و کمر غافل نشوید و یادتان هم باشد که مصرف آب کافی نیز برای حفظ هیدراتاسیون دیسک‌ها ضروری است.
کم آبی دیسک کمر و درمان‌های طب سنتی
درمان‌های طب سنتی برای کم‌آبی دیسک کمر شامل روش‌های مختلفی است که به تسکین درد و بهبود شرایط کمک می‌کنند. از گیاهان دارویی مانند زنجبیل، بابونه، دارچین و زردچوبه برای کاهش التهاب و درد استفاده می‌شود. ماساژ با روغن‌های گیاهی مانند زیتون و کنجد نیز به کاهش درد و بهبود جریان خون کمک می‌کند. همچنین حمام گیاهی با گیاهانی مثل بابونه و اسطوخودوس برای تسکین درد مفید است. رژیم غذایی با مواد غذایی قلیایی و مرطوب‌کننده نیز می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند.
ورزش‌های مناسب برای کم آبی دیسک کمر
ورزش شاید بهترین روش غیرجراحی برای تسکین درد ناشی از خشک‌شدن یا کم‌آبی دیسک باشد. تمریناتی که بر تقویت عضلات اطراف ستون فقرات متمرکز هستند، می‌توانند درد و ناتوانی را کاهش دهند. البته این تمرینات باید با حجم متوسط تا زیاد و تکرار کم انجام شوند.
کم آبی دیسک کمر و راه‌های پیشگیری موثر
پیشگیری از کم‌آبی دیسک کمر شامل چندین روش مؤثر است که می‌توانند به حفظ سلامت دیسک‌ها کمک کنند. از مهم‌ترین این روش‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- ورزش منظم
- انجام حرکات کششی برای افزایش انعطاف‌پذیری
- حفظ وزن سالم
- مصرف مایعات کافی برای هیدراته نگه‌داشتن دیسک‌ها
- پرهیز از سیگار نیز به دلیل افزایش سرعت تخریب دیسک
- حفظ وضعیت مناسب ستون فقرات
- استفاده از تکنیک‌های صحیح برای بلندکردن اجسام
- انجام ورزش‌های تقویتی برای سالمندان زیر نظر یک متخصص
عوارض کم آبی دیسک کمر
از جمله مهم‌ترین عوارض کم‌آبی دیسک می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- کمردرد، گردن درد و دردهای انتشاری
- سفتی یا فشرده‌شدن دیسک ستون فقرات
- کاهش انعطاف‌پذیری و محدودیت در حرکات کمر
- بی‌حسی و ضعف در پاها
- التهاب، برآمدگی و فتق مواد دیسک و ایجاد درد شدید و غیرقابل‌تحمل
- آسیب به رشته‌های کلاژنی تشکیل‌دهنده دیسک و ساییدگی و پارگی آنها
- تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات
- احتمال ایجاد ورم مفاصل، فتق دیسک و تنگی کانال نخاعی
این عوامل در کنار فرایند طبیعی پیری، می‌توانند باعث کاهش انعطاف‌پذیری، درد و مشکلات حرکتی در ستون فقرات شوند.
تأثیر سن بر کم آبی دیسک کمر
سن یکی از عوامل اصلی در ایجاد کم‌آبی دیسک کمر است. با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ای به طور طبیعی آب خود را از دست می‌دهند و خشک می‌شوند. این فرایند به دلیل دژنراسیون ناشی از پیری رخ می‌دهد و منجر به کاهش انعطاف‌پذیری و توانایی جذب ضربه دیسک‌ها می‌شود. در سن ۱۴ سالگی، محتوای آب دیسک‌ها حدود ۸۵ درصد است که تا سن ۹۱ سالگی به ۷۵ درصد کاهش می‌یابد. این تغییرات می‌توانند به ضعف و عدم ثبات ستون فقرات منجر شوند و خطر کمردرد و سایر مشکلات ستون فقرات را افزایش دهند.
جمع‌بندی
کم‌آبی دیسک ممکن است برای همه ما اتفاق بیفتد، اما انجام برخی کارها در این فرایند می‌تواند در به تأخیرانداختن یا حتی جلوگیری از بروز علائم مفید باشد. تغییرات در سبک زندگی، کنترل وزن بدن، ورزش منظم، تغذیه خوب و هیدراتاسیون کافی می‌توانند اثر پیری دیسک را کند کنند. با آگاهی از علائم و روش‌های پیشگیری و درمان، می‌توان به سلامت ستون فقرات کمک و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کرد.
آیا در مورد خشک‌شدن دیسک نگران هستید یا علائمی را تجربه می‌کنید؟ کلینیک ارتوپدی پزشک اول به‌عنوان اولین مرکز جامع درمان بدون جراحی در ایران شناخته می‌شود. این مرکز با هدف ارائه خدمات تشخیصی و درمانی در زمینه‌های مختلف ارتوپدی، از جمله ستون فقرات، دست و آرنج، شانه، لگن و باسن، و زانو فعالیت کرده و خدمات متنوعی مانند ماساژدرمانی، طب سوزنی و آب‌درمانی را ارائه می‌دهد. این مرکز با دارابودن متخصصان مجرب و تجهیزات مدرن، خدمات درمانی باکیفیت را به بیماران ارائه می‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره رایگان با متخصصان کلینیک تماس بگیرید.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید