علت، علائم، راه های پیشگیری و درمان پوکی استخوان

پوکی استخوان، یک بیماری مزمن است که استخوان‌ها را ضعیف کرده و مستعد شکستگی‌های ناگهانی می‌کند. متاسفانه این بیماری اغلب هیچگونه علائم آشکاری بروز نمی‌دهد. به همین خاطر معمولا تا زمانی که استخوان‌های ضعیف دچار شکستگی‌های دردناک نشوند، تشخیص داده نمی‌شود. پوکی استخوان درمان قطعی ندارد؛ اما با روش‌های مختلفی مثل دارودرمانی و تغییر سبک زندگی می‌توان علائم آن را کنترل کرد. در ادامه با ما همراه باشید تا با تعریف پوکی استخوان، علائم پوکی استخوان در زنان و مردان و علل آن بیشتر آشنا شوید.

پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان به معنای استخوان متخلخل و یک بیماری مزمن است. در این بیماری استخوان‌ها کم تراکم، شکننده و ضعیف می‌شوند و توده استخوانی نیز کاهش می‌یابد. در نتیجه در صورت ابتلا به این بیماری در اثر آسیب‌های خفیف مثل زمین‌خوردن، احتمال شکستگی استخوان بیشتر است. استخوان‌ها از یک بافت زنده و در حال رشد ساخته شده‌اند. این بافت استخوانی شامل دو نوع متراکم و متخلخل است.

لایه درونی استخوان، از بافت متخلخل تشکیل شده که حاوی حفره‌هایی در اندازه‌های مختلف است. سپس لایه بیرونی که اطراف استخوان اسفنجی را فرا می‌گیرد از بافت استخوانی متراکم تشکیل شده ‌است. هنگامی که پوکی استخوان رخ می‌دهد، حفره‌های لایه اسفنجی بزرگتر و تعدادشان بیشتر می‌شود. در نتیجه تراکم استخوان کاهش می‌یابد و ضعیف و شکننده می‌شود.

مهمترین علائم هشداردهنده پوکی استخوان 

ابتلا به پوکی استخوان و پیشرفت آن معمولا هیچ علامت یا نشانه‌ی مشخصی ندارد؛اما با پیشرفت بیماری علائمی نمایان می‌شود که عبارتند از:

• کمر درد
• عدم تعادل
• احساس گرما؛کاهش تدریجی قد
• شکستگی آسان استخوان
• درد مفاصل و استخوان‌ها
• ایجاد ترک‌های ریز در استخوان‌ها
• تغییر در وضعیت بدن و خم‌شدن بدن به جلو
• شکستگی استخوان به دلیل یک بروز آسیب خفیف
• تنگی نفس به دلیل ظرفیت کمتر ریه و فشرده‌شدن دیسک

علت پوکی استخوان شدید

پوکی استخوان در واقع به دلیل کاهش تراکم استخوان ایجاد می‌شود. همانطور که می‌دانید استخوان‌ها کلسیم و سایر مواد معدنی را ذخیره می‌کنند. سپس زمانی که کلسیم خون کاهش می‌یابد، استخوان‌ها تجزیه می‌شوند تا کلسیم موردنیاز بدن را تامین کنند. سپس مجددا سلول‌های استخوانی را تشکیل می‌دهند. تا حدود 30 سالگی، معمولا میزان تشکیل استخوان از تخریب آن بیشتر است؛ ولی پس از 35 سالگی، تجزیه استخوان سریع‌تر از تشکیل استخوان اتفاق می‌افتد. این اتفاق باعث از بین‌رفتن تدریجی توده استخوانی می‌شود و به همین خاطر پوکی استخوان در جوانی کمتر شایع است.

عوامل خطر پوکی استخوان

عوامل خطر پوکی استخوان که شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند، شامل موارد زیر است: 

• سن: خطر ابتلا به این عارضه با افزایش سن افزایش می‌یابد. به همین خاطر معمولا پوکی استخوان در پیری اتفاق می‌افتد. 
• جنسیت: پوکی استخوان در زنان شایع‌تر است، زیرا یائسگی تولید استروژن را که از تجزیه بیش از حد استخوان جلوگیری می‌کند، کاهش می‌‌دهد. 
• ساختار بدن: افراد ریز‌اندام در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ابتلا هستند؛ زیرا نسبت به افرادی با بدن بزرگ‌تر، استخوان کمتری برای از دست‌دادن دارند.
• ژنتیک: ژنتیک نیز در بروز این عارضه نقش دارد. 
• بیماری‌ها و داروها: برخی از بیماری‌ها مثل پرکاری تیروئید که باعث تغییر سطح نرمال هورمون‌ها می‌شوند و برخی از داروها مثل داروهای درمان سرطان سینه شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. 
• رژیم غذایی: اگر رژیم غذایی نتواند کلسیم و ویتامین D کافی برای بدن تامین کند، احتمال ابتلا به پوکی استخوان بیشتر می‌شود. 
• سبک زندگی: افرادی که سبک زندگی کم تحرک و ناسالم دارند، در معرض ابتلا هستند.

عوارض پوکی استخوان

پوکی استخوان باعث می‌شود احتمال شکستگی استخوان‌ها حتی در اثر یک آسیب جزئی مثل زمین‌خوردن بیشتر شود. این بیماری، تحرک فرد را محدود می‌کند و حتی ممکن است فرد توانایی ادامه زندگی به صورت مستقل را از دست بدهد. این موارد می‌توانند منجر به احساس انزوا یا افسردگی شوند. همچنین در صورت بروز شکستگی در استخوان‌هایی مثل لگن دوره نقاهت مدت زیادی طول می‌کشد. 

برای پوکی استخوان چی بخوریم؟ 

اگر شما هم دوست دارید بدانید که برای پوکی استخوان چی بخوریم؟ باید بدانید که به یک رژیم غذایی غنی از کلسیم نیاز دارید. اولین منبع برای دریافت کلسیم محصولات لبنی است. سایر منابع شامل ماهی آزاد با استخوان، ساردین، کلم پیچ، کلم بروکلی، انجیر خشک و مکمل‌های کلسیم است. دریافت مقادیر کافی ویتامین D نیز مهم است؛ زیرا می‌تواند جذب کلسیم در بدن را افزایش دهد. ویتامین D را می‌توان از طریق نوشیدن شیر غنی‌شده به دست آورد. 

تشخیص پوکی استخوان 

پوکی استخوان بر اساس سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش تراکم استخوان تشخیص داده می‌شود. آزمایش تراکم استخوان از نوعی اشعه ایکس برای جستجوی نشانه‌هایی مبنی بر ضعیف‌تر شدن استخوان‌ها استفاده می‌کند و براساس نتایج، امتیاز T به بیمار اختصاص می‌دهد. اگر امتیازT بیمار 2.5- یا کمتر باشد، فرد مبتلا به این عارضه است. به طور کلی هر چه نمره T بالاتر باشد، استخوان‌ها سالم‌تر هستند.

راه های پیشگیری از پوکی استخوان 

همه عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان به طور کامل قابل پیشگیری و کنترل نیستند. فقط رژیم غذایی و سبک زندگی دو عامل خطری هستند که می‌توانید برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری، کنترل کنید. مردان بالای 50 سال و زنان یائسه باید سطح کلسیم و ویتامین D خود را کنترل کنند. حفظ یک سبک زندگی سالم نیز می‌تواند سرعت تجزیه استخوان را کاهش دهد. 

درمان پوکی استخوان

در پاسخ به این سوال که آیا پوکی استخوان درمان دارد یا خیر باید گفت، متاسفانه هیچ روشی برای درمان قطعی پوکی استخوان وجود ندارد و تنها می‌توان علائم بیماری را کنترل کرد. هدف از درمان تقویت استخوان‌ها و کاهش سرعت تجزیه آن‌ها است. این روش‌های درمانی عبارت‌اند از: 

• تغییر سبک زندگی: این مورد هم در پیشگیری و هم در درمان نقش دارد. ترک سیگار، کاهش مصرف الکل، داشتن رژیم غذایی سالم و حفظ وزن سالم در کنترل علائم بیماری نقش دارند.
• ورزش: ورزش استخوان‌ها و ماهیچه‌ها را تقویت می‌کند. یک برنامه ورزشی منظم باعث می‌شود خطر شکستگی استخوان‌ها کاهش یابد. روتین ورزشی باید شامل تمرینات قدرتی و تمرینات تحمل وزن باشد. 

دارو برای پوکی استخوان

اگر پوکی استخوان شدید دارید، پزشک شاید دارودرمانی را توصیه کند. البته توجه کنید که دارویی با عنوان قوی ترین داروی پوکی استخوان وجود ندارد، پزشک با توجه به شرایط شما مناسب‌ترین دارو را پیشنهاد می‌کند. 

• تعدیل‌کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن (SERMs): این نوع داروها برای جایگزینی استروژن در زنان یائسه استفاده می‌شوند و رالوکسیفن یک نمونه از آن است.
• بیس‌فسفونات‌ها: بیس‌فسفونات‌ها داروهای ضد‌جذب هستند که از جذب مجدد بافت استخوانی توسط بدن جلوگیری می‌کنند.
• دنوزوماب: این دارو می‌تواند پیشرفت بیماری را کُند سازد.
• روموزوزوماب: این دارو هم باعث تشکیل استخوان جدید می‌شود و هم تجزیه استخوان را کاهش می‌دهد. 

پوکی استخوان و طب سنتی

از آنجایی که داروهای پوکی استخوان عوارض جانبی متعددی دارند، برخی افراد ترجیح می‌دهند از طب سنتی استفاده کنند. در طب سنتی برای درمان این بیماری معمولا شبدر قرمز، سویا و کوهوش سیاه و گیاه دم اسب پیشنهاد می‌شود. 

چه کسانی به پوکی استخوان مبتلا می شوند؟

هر کس ممکن است به این بیماری مبتلا شود، اما زنان حدود چهار برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا هستند. همچنین داشتن سابقه ژنتیکی و افزایش سن نیز خطر ابتلا به این بیماری افزایش می‌دهد.  

آیا پوکی استخوان خطرناک است؟

نگرانی بسیاری از بیماران این است که آیا پوکی استخوان خطرناک است و می‌تواند باعث مرگ شود یا خیر؟ در پاسخ این سوال باید بگوییم که متاسفانه این عارضه می‌تواند جدی باشد و شکستگی‌های ناشی از آن می‌توانند زندگی شما را برای همیشه تغییر دهند. همچنین تعداد قابل توجهی از افرادی که دچار شکستگی لگنِ ناشی از پوکی استخوان می‌شوند، در عرض یک سال می‌میرند. 

چه زمانی و به چه پزشکی مراجعه کنیم؟ 

اگر زمین خوردید و نگران شکستگی استخوان هستید، اگر احساس می‌کنید که در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستید یا اگر کمردرد شدید و ناگهانی دارید، حتما به پزشک متخصص روماتولوژی مراجعه کنید‌.