اصلاح انحراف پای پرانتزی با روش های خانگی و فیزیوتراپی

پای پرانتزی (Genu Varm) بیماری است که در کودکان نسبت به بزرگسالان شایع‌تر است. در این بیماری زانوهای فرد حالت طبیعی ندارد و به بیرون خم شده یا انحنا پیدا کرده است. در واقع پاهای بیمار به شکل کمان تغییر یافته است. اگر فرد بنشیند یا به حالت ایستاده قرار بگیرد، پس از آنکه مچ پاها به یکدیگر بچسبد، زانوهایش به یکدیگر نمی‌چسبد و از یکدیگر فاصله می‌گیرند. اگر شما یا اعضای خانواده‌تان به این بیماری مبتلا هستید، پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را تا انتها مطالعه کنید زیرا ضمن تعریف کامل این بیماری در مورد علائم، علت ابتلا، روش‌های درمان، عوارض بیماری و ورزش‌های موثر در بهبود بیماری خواهیم گفت.

ناهنجاری پای پرانتزی چیست؟

اگر زانوها به سمت بیرون خم شوند و در هنگام ایستادن به هم برخورد نکنند، گفته می‌شود که کودک دچار زانوی پرانتزی شده است. این مشکل ممکن است در یکی از پاها یا هر دو آن‌ها رخ دهد و در بیشتر اوقات، پیش از سن 3 یا 4 سالگی خودبه‌خود برطرف می‌شود. ازآنجایی‌که باعث ایجاد درد نمی‌شود یا روی توانایی خزیدن، راه‌رفتن و دویدن کودک تأثیر نمی‌گذارد، معمولا نیازی به درمان ندارد.

علت پرانتزی شدن پاها

این ناهنجاری معمولا در کودکان به دلیل عوامل وراثتی یا مشکلات در فرآیند رشد استخوان‌ها رخ می‌دهد. همچنین، بیماری‌های استخوانی یا مشکلات در رشد استخوان‌ها می‌تواند عامل ایجاد این بیماری باشند. عواملی مانند کمبود ویتامین D و کلسیم نیز ممکن است باعث ضعف استخوان‌ها شده و باعث بروز پای پرانتزی شوند. همچنین، چاقی و عدم فعالیت فیزیکی به طور مستقیم روی رشد استخوان‌ها و جایگاه زانو اثر می‌گذارد و می‌تواند این بیماری را ایجاد کند. این بیماری در برخی موارد نیز ممکن است در بزرگسالان بروز کند. علت اصلی این ناهنجاری در بزرگسالان معمولا مشکلات در استخوان‌ها یا مفاصل است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد.

یکی از علل اصلی این بیماری در بزرگسالان می‌تواند آسیب یا صدمه به مفصل زانو باشد. این صدمات احتمال دارد ناشی از فشار زیاد روی مفصل، تروما، آسیب‌های ورزشی، عفونت یا بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید باشد.

همچنین، چاقی و عدم فعالیت فیزیکی می‌تواند به ایجاد این بیماری در بزرگسالان منجر شود. بیشترین فشار روی مفاصل زانو در حین پیاده‌روی و تحمل وزن بدن ایجاد می‌شود، بنابراین چاقی و عدم فعالیت می‌تواند باعث تغییر در موقعیت زانوها و ایجاد پای پرانتزی شود. بیماری‌های استخوانی (راشیتیسم، شکستگی استخوان و...)، روماتیسم، آرترید روماتوئید، ضعف‌های عضلانی، کمبود ویتامین D و کلسیم، فشار خون بالا و مصرف برخی داروها نیز از دلایل ابتلا به زانوی پرانتزی است.

نظرات در مورد درمان پای پرانتزی در بزرگسالان و کودکان متفاوت است؛ از این رو در صورتی که به ناهنجاری پای پرانتزی در بزرگسالان و کودکان شک دارید، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید تا علت دقیق را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز کند.

همچنین موارد زیر از دلایل بروز پای پرانتزی است:

• نا هماهنگی و ناهم خوانی در صفحه رشد کودکان
• چرخش پاها به سمت داخل
• الگوی ناصحیح نشستن و ایستادن
• ضعف یا کوتاهی ماهیچه همسترینگ
• بیماری پاژه
• کاهش مواد معدنی مورد نیاز در بدن

علائم پای پرانتزی

علائم پای پرانتزی شامل موارد زیر می‌شود:

• فاصله بین دو زانو در قسمت پایینی بیشتر از حالت طبیعی است و زانوها به هم نزدیک می‌شوند.
• در حین راه رفتن، پاها به صورت دایره‌ای و بیرونی از هم قرار می‌گیرند.
• احساس درد در مفاصل زانو و ساق پا در برخی موارد وجود دارد.
• دایره حرکتی لگن کاهش می‌یابد.
• فرد مبتلا در زانوهای خود احساس بی‌ثباتی می‌کند.
• دشواری در حرکت و تحمل وزن بدن ممکن است باعث شود فعالیت‌های روزمره مثل پیاده‌روی، بالاوپایین رفتن از پله و تحمل وزن بدن برای فرد سخت‌تر باشد.
• در برخی موارد، بیماران با پای پرانتزی ممکن است دچار مشکلاتی مانند آرتریت زانو و کمردرد شوند.

در مواردی که پای پرانتزی در بزرگسالان باعث مشکلات جدی شده است، نیاز به درمان است. درمان شامل تمرینات فیزیکی، تغییر در رژیم غذایی و در صورت لزوم استفاده از بریس پای ثابت یا جراحی است. برای تشخیص و درمان پای پرانتزی، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص پای پرانتزی

تشخیص پای پرانتزی معمولا با ارزیابی بصری و اندازه‌گیری فاصله بین دو زانو توسط دکتر فوق تخصص زانو صورت می‌گیرد. در صورتی که پزشک متوجه شود کودک شما هنگام معاینات فیزیکی می‌لنگد، در پاهای خود ضعف و ناتوانی حس می‌کند، بین زانوها انحراف بیش از حد وجود دارد و این باعث بروز مشکل در راه‌رفتن کودک می‌شود، آزمایش‌های تصویربرداری تجویز می‌شود و اگر پزشک تشخیص دهد که ممکن است کودک دچار راشیتیسم است، برای اطمینان آزمایش خون تجویز می‌کند.

برای بزرگسالان نیز در برخی موارد، پزشک ممکن است از امکانات تصویربرداری با MRI یا سی تی اسکن استفاده کند تا علت دقیق را تشخیص دهد. در حالت طبیعی، فاصله بین دو زانو در بخش پایینی بدن کمتر از فاصله بین دو زانو در بخش بالایی بدن است. اگر این فاصله در بخش پایینی بدن بیشتر از حد طبیعی باشد و زانوها به هم نزدیک نباشند، ممکن است پای پرانتزی داشته باشید.

به علاوه، پزشک ممکن است از اندازه‌گیری فاصله بین دو زانو استفاده کند. برای انجام این کار، فرد باید در حالت ایستاده با زانوها و پاهای به هم نزدیک بایستد و فاصله بین دو زانو را با استفاده از تورِ قابل انعطاف، اندازه‌گیری شود.

عوارض پای پرانتزی

در صورتی که به درمان پای پرانتزی پرداخته نشود، ممکن است فرد با عوارض مختلفی مواجه شود. برخی از عوارض پای پرانتزی عبارت‌اند از:

• درد زانو: باعث ایجاد فشار بیشتر در مفاصل زانو شود که منجر به درد و ناراحتی می‌شود.
• آسیب به باسن: در موارد شدید، می‌تواند باعث آسیب به باسن شود.
• آرتریت زانو: فشار بیشتر در مفاصل زانو می‌تواند باعث آرتریت زودرس زانو شود که درد و سفتی در زانو را ایجاد می‌کند.
• کمردرد: باعث تغییر در توزیع وزن بدن شود که منجر به کمردرد می‌شود.
• مشکلات ران: ممکن است باعث مشکلات در ران شود، از جمله درد و سفتی در مفاصل ران؛
• مشکلات پا: فشار بیشتر در مفاصل پا می‌تواند باعث مشکلاتی مانند درد، سفتی و کمرنگی عضلات شود.
• باعث تغییر شکل در پاها شده و ظاهری بدشکل را ایجاد کند.
• باعث شود که بافت‌های نرم در قسمت داخلی زانو کشیده شده و درد شدیدی را ایجاد کند.
• باعث ایجاد محدودیت‌هایی در حرکت و انجام تمرینات ورزشی شود.

پیشگیری از پرانتزی شدن پاها

هرچند نمی‌توان به طور قطع مانع از پرانتزی شدن پاها شد؛ ولی در برخی موارد ممکن است با انجام کارهای زیر، نتیجه مطلوبی دریافت کنید:

• انجام تمرینات تقویتی: تمرینات تقویتی مربوط به عضلات پا می‌تواند به عنوان روشی برای کاهش فشار بر مفاصل کمر، زانو و بازوها و بهبود توازن بدن در کاهش خطر این بیماری مفید باشد.
• تامین ویتامین D: مصرف ویتامین D کافی و گنجاندن مقدار مناسب آن در وعده‌های غذایی روزانه یا قرارگیری در معرض نور خورشید که منبع ویتامین دی است، می‌تواند برای کودکان و بزرگسالان مناسب باشد.
• کاهش عوامل بروز بیماری راشیتیسم: تا جایی که می‌توان کودکان را از عوامل بروز بیماری راشیتیسم دور کرد.
• استفاده از کفش مناسب: استفاده از کفش مناسب برای فعالیت‌های روزانه و ورزش، می‌تواند به کاهش فشار بر مفاصل کمک کند.
• وزن ایده‌آل: حفظ وزن مناسب به کاهش فشار بر مفاصل کمک می‌کند و احتمال پرانتزی شدن پاها در دوران بزرگسالی را کاهش می‌دهد.

بهترین سن برای درمان پای پرانتزی

اگر پرانتزی بودن پاهای نوزادان و کودکان نوپا شدید نباشد، پزشک هیچ‌گونه روش درمانی را پیش از سن 2 سالگی تجویز نخواهد کرد؛ ولی، اگر این مشکل پس از سن 2 سالگی بهبود نیابد یا حتی بدتر شود، پزشک ممکن است از  انواع روش درمانی برای آسیب های پا مانند بریس، دارو یا حتی جراحی استفاده کند؛ بنابراین، می‌توان گفت که بهترین سن برای درمان این مشکل، پس از سن 2 سالگی است.

درمان پای پرانتزی در بزرگسالان و کودکان

پزشکان همواره در تلاشند تا با پیشرفت علم و تکنولوژی، روش‌های قدیمی درمان را به‌روز کرده و با تکمیل هرکدام بتوانند به روش جدید درمان پای پرانتزی دست یابند، روش‌هایی که به بهبود این بیماری با کمترین عوارض و سریع‌ترین زمان ممکن، منجر شود. به طور کل دو روش جراحی و غیرجراحی برای درمان وجود دارد که در ادامه هرکدام را توضیح می‌دهیم.

درمان پای پرانتزی بدون جراحی

شاید بپرسید که آیا درمان پای پرانتزی در بزرگسالان بدون جراحی امکان‌پذیر است؟ بله در بسیاری از موارد نیازی به جراحی نیست و پزشک با روش‌های غیر جراحی به شما کمک کند تا بهبودی بیشتری را تجربه کنید. در زیر چند روش غیرجراحی برای درمان این بیماری ذکر شده است:

• تمرینات تقویتی خانگی: تمرینات خانگی درمان پای پرانتزی کمک می‌کنند تا عضلات پا تقویت شده و باعث کاهش فشار بر مفاصل شود.
• استفاده از کفش طبی یا کفش مناسب با کفی طبی
• تغییرات در شیوه‌ی راه رفتن
• کاهش وزن
• استفاده از کمک‌های حرکتی مانند عصای پشتیبان
• رژیم غذایی مملو از ویتامین‌های مورد نیاز بدن
• فیزیوتراپی

درمان پای پرانتزی با لیرز

لیزر نیز می‌تواند کمک کند تا تخریب و تورم استخوان‌ها کاهش یابد و این به معنای کاهش عوارض بیماری است. در واقع لیزر یک روش درمانی برای این بیماری نیست بلکه بیشتر کمک‌کننده در جلوگیری از شدت عوارض و وخیم‌تر شدن شرایط بیماری است.

در این روش، یک دستگاه لیزر با انرژی پایین روی نقاط مختلف پا که مشکل دارند، متمرکز می‌شود و کمک می‌کند تا التهاب را در نقاط مورد نظر کاهش دهد. از این رو بیمار، کاهش درد قابل توجهی را در نواحی مورد نظر احساس می‌کند. به هر حال، باید توجه داشت که درمان با لیزر برای همه افراد مناسب نیست و قبل از انجام هرگونه درمان، بهتر است به پزشک متخصص و مجرب مراجعه کنید.

درمان با فیزیوتراپی

یکی دیگر از روش‌های درمانی پای پرانتزی، فیزیوتراپی و استفاده از حرکات اصلاحی است. در این مورد پزشک متخصص فیزیوتراپی با بررسی شرایط بیمار، ورزش‎ها و تمرینات مختلفی را درنظر می‌گیرد تا بیمار با انجام آن‌ها عضلات خود را تقویت کند. برای آنکه نتیجه مطلوب حاصل شود و بیمار درمان شود، لازم است تا طبق دستور پزشک تمامی حرکات و تمرینات ورزشی را به صورت اصولی و درست انجام دهد.

درمان پای پرانتزی با جراحی

جراحی به عنوان آخرین روش درمانی است. در صورتی که تمرینات ورزش برای درمان پای پرانتزی موثر واقع نشد یا درمان پای پرانتزی با ورزش نتیجه‌بخش نبود، پزشک جراحی را توصیه می‌کند. این روش در کودکان بسیار کمتر از بزرگسالان توصیه می‌شود و جراح به منظور ایجاد تغییرات در ساختار استخوانی و مفصلی پا به منظور کاهش فشار بر مفاصل و بهبود توازن بدن، آن را انجام می‌دهد.

معمولاً یک یا چند بخش از استخوان ران یا ساق پا برش داده می‌شود و با استفاده از پیچ و مهره، استخوان‌ها در جای خود قرار می‌گیرند. پس از جراحی، بیمار باید تمرینات تقویتی و فیزیوتراپی انجام دهد تا بهبودی سریع‌تر و موثرتری را تجربه کند. برای تسریع بهبودی، ورزش برای درمان پای پرانتزی موثر است و زمانی‌که پزشک اجازه حرکت پس از جراحی را داد، می‌توانید از آن کمک بگیرید.

بهترین حرکات اصلاحی برای درمان پای پرانتزی

بهترین حرکات اصلاحی برای درمان پای پرانتزی عبارت‌اند از:

• اسکات
• بشین و پاشو (باکس اسکات)
• لانژ
• بالاکشیدن ساق پا
• کشش همسترینگ
• کشش گروین
• کشش پیریفورمیس
• کشش شکل چهار
• لمس کردن حوله لوله‌شده با انگشتان پا
• چرخش لگن به سمت داخل
• دورکردن پاها به حالت نشسته
• پلانک از پهلو
• بالابردن پاها در حالت نشسته
• کشش عضلات فلکسور لگن
• چهار قوس کوتاه
• لغزش روی دیوار
• کشش زانو به سمت جلو

ورزش ‌های مؤثر در درمان پای پرانتزی

پزشکان به‌ویژه زمانی‌که جراحی را مناسب ندانند، درمان پای پرانتزی با ورزش را توصیه می‌کنند. معمولا ورزش‌های زیر برای درمان استفاده می‌شود:

• پیلاتس
• بدنسازی
• ماساژ
• یوگا

جمع‌بندی

پای پرانتزی در کودکان طبیعی است و اغلب بخشی از رشد آن‌هاست؛ ولی، اگر تا سن 2 سالگی خودبه‌خود بهبود نیابد، مراجعه به پزشک برای تشخیص دلیل آن مانند بیماری بلانت و درمان آن ضروری است. در موارد شدید، پزشک ممکن است جراحی را تجویز کند.

اگر به دنبال چند ورزش برای پای پرانتزی می‌گردید، خوب است بدانید که ورزش با تقویت و کشش لگن و پاها می‌تواند به جلوگیری از مشکلات مفصل کمک کند؛ ولی، ممکن است نتواند این مشکل را به‌صورت کامل بهبود دهد. پزشکان کلینیک فوق تخصصی ارتوپدی پا و مچ پا یا فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند اطلاعاتی درباره ورزش‌های بی‌خطر و مؤثر و سایر روش‌های درمانی مناسب به شما بدهند.